full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

Wacław Petryński
w całości, by móc swobodnie korzystać z jej dorobku.
Dzięki temu do rozwiązywania problemów antropomotoryki
można użyć narzędzia z dowolnej innej dziedziny
nauki. W niniejszej pracy jest podany przykład
wykorzystania psycholingwistyki do uzupełnienia teorii
Bernsztejna.
1. System nauk o kulturze fizycznej
opisujących tworzenie ruchów przez
człowieka
Według Richarda A. Schmidta, źródeł pierwszych badań
sterowania ruchami i uczenia się ich należy szukać
w dwóch odrębnych dziedzinach wiedzy: neurologii
i psychologii. W swoim podręczniku [1, s. 8] pisze:
Wyjątków od tego ogólnego rozdzielenia obszarów sterowania
nerwowego i zachowania ruchowego można się doszukać w badaniach
dwóch wybitnych uczonych z lat trzydziestych i czterdziestych
XX wieku. W tym okresie Nikołaj Aleksandrowicz Bernsztejn
i Erich von Holst opublikowali wiele fundamentalnych prac, które
do dziś wywierają znaczny wpływ na teorię sterowania ruchami 1
(...). Oba te obszary wiedzy były więc postrzegane jako wspólna
dziedzina badań w Rosji i Niemczech, ale nie wiedziano o tym
w Stanach Zjednoczonych czy Anglii, gdzie prowadzono większość
badań ruchów. Paradoksalnie, właśnie owe późne przekłady prac
Bernsztejna i von Holsta, które zwróciły na siebie uwagę uczonych,
przyspieszyły połączenie dziedzin sterowania nerwowego i zachowania
ruchowego.
Wydaje się, że w odniesieniu do dokonań Nikołaja
Aleksandrowicza Bernsztejna stwierdzenie to nie jest
trafne. We współczesnych naukach o kulturze fizycznej
można bowiem wyróżnić następujące dziedziny związane
z ruchami człowieka:
• psychologia; przedmiotem zainteresowań tej dziedziny
są przede wszystkim motywacje, postrzeganie,
uczucia itp.
• neurofizjologia; obszarem jej badań są neurologiczne
podstawy sterowania mięśniami człowieka, które
można porównać do biologicznego „hardware’u”,
• antropomotoryka, badająca przekodowania podniet
czuciowych i ruchowych, tworzenie i wykorzystanie
wzorców ruchów i programów ruchowych, którą
można porównać do biologicznego „software’u”,
• fizjologia, zajmująca się przekształceniami energii,
• biomechanika, czyli swoista biologiczna „teoria mechanizmów
i maszyn”.
Przyjmując przedstawiony na rycinie 1 system
poszczególnych dziedzin nauk o kulturze fizycznej
związanych z wykonywaniem ruchów przez człowieka
można wyraźnie dostrzec nieścisłość w stwierdzeniu
Schmidta. Otóż Bernsztejn powiązał nie psychologię
i neurofizjologię, ale dwa następne „klocki” – neurofizjologię
i antropomotorykę. Ta druga jeszcze wtedy
nie istniała, więc Rosjanin dopiero wznosił jej zręby.
Niemniej, patrząc ze współczesnej perspektywy, stworzona
przez Bernsztejna „fizjologia aktywności” obejmuje
te właśnie dziedziny nauki.
Wprawdzie wymienione dziedziny nauk o kulturze
fizycznej powinny tworzyć spójny system, ale każdą
z nich cechuje też pewna swoistość. Każda z nich korzysta
z dorobku wielu innych dziedzin. Przykładowe
powiązania antropomotoryki z innymi dziedzinami nauk
przedstawia rycina 2.
Psychologia
Psychology
Neurofizjologia
Neurophysiology
Antropomotoryka
Motor control
Fizjologia
Physiology
Biomechanika
Biomechanics
Motywacja
Motivation
Hardware
informatyczny
Information
„hardware”
Software
informatyczny
Information
„software”
Si³owniki
Servo
Manipulatory
Manipulators
Ryc. 1. System nauk o kulturze fizycznej związanych z zachowaniem ruchowym człowieka
Fig. 1. System of science disciplines associated with movement production by a human
1
Jest to wysoce dyskusyjne stwierdzenie. Angielskie tłumaczenie dzieła Bernsztejna „O budowie ruchów” zostało wydane na Zachodzie w 1967 roku i
dziś jest niedostępne. W 1996 roku ukazało sie tłumaczenie dzieła „O zwinności i jej rozwoju”, ale jest mało znane. W literaturze angielskojęzycznej dokonania
Bernsztejna sprowadza się do tzw. „perspektywy dynamicznej”, czyli problemu redukcji stopni swobody, nie ma zaś w niej mowy np. o pięciopoziomowej teorii
budowy ruchów.
– 90 –