full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

More documents

Recommendations

Info

Wacław Petryński Neurofizjologia zajmuje się opisem biologicznego „sprzętu” umożliwiającego budowę ruchu, antropomotoryka zaś – opisem biologicznego „oprogramowania” bezpośrednio odpowiadającego za ową budowę. Antropomotoryka zajmuje się modelowaniem procesów związanych z uczeniem się ruchów i ich sterowaniem, w pełni uzasadnione jest więc stosowanie w niej swoistego nazewnictwa. Różne definiowanie tych samych pojęć w różnych dziedzinach nauki jest zjawiskiem naturalnym. Psycholog Richard A. Schweder pisze [15, s. 36]: „Emocja” jest terminem inaczej rozumianym w psychologii, antropologii i biologii, stąd też łatwo o nieporozumienia między przedstawicielami tych nauk. Powyższy cytat świadczy o powszechnej w środowisku uczonych niefrasobliwości językowej, bardzo szkodliwej dla całej nauki. „Inne rozumienie” jest bowiem czymś naturalnym, natomiast „nieporozumienia” wynikają z nazewniczego niechlujstwa. Można bowiem tworzyć swoiste definicje tego samego pojęcia w poszczególnych dziedzinach nauki, ale muszą być one spójne ze sobą nawzajem, z językiem ogólnym oraz z nazewnictwem specjalistycznym. Nie mogą zatem być podstawą nieporozumień; o tym właśnie mówił Karl Popper w przytoczonym w niniejszej pracy cytacie. Uwzględniając te wymogi można sformułować następujące antropomotoryczne definicje podstawowych rodzajów czynności czuciowo-ruchowych: – Odruch (sensorimotor reflex) – wrodzona odpowiedź czuciowo-ruchowa wykonywana z wykorzystaniem niemal wyłącznie sterowania w trybie sprzężenia prostego (otwartej pętli); stosowany w sytuacjach typowych, gdy największe znaczenie ma szybkość, nie zaś giętkość odpowiedzi; obejmuje wyłącznie wykorzystywanie już istniejących wzorców. – Nawyk (sensorimotor habitual response) – nabyta odpowiedź czuciowo-ruchowa wykonywana ze znaczącym wykorzystaniem sterowania w trybie sprzężenia prostego (otwartej pętli) i sprzężenia zwrotnego (zamkniętej pętli), stosowany w sytuacjach, gdy konieczny jest kompromis między szybkością a giętkością odpowiedzi; obejmuje po części wykorzystywanie już istniejących (wrodzonych i nabytych) wzorców ruchów, po części zaś tworzenie na bieżąco działania ruchowego. – Dowolna odpowiedź czuciowo-ruchowa (sensorimotor voluntary response) – nabyta odpowiedź czuciowo-ruchowa wykonywana głównie z wykorzystaniem sterowania w trybie sprzężenia zwrotnego (zamkniętej pętli), stosowana w sytuacjach, gdy największe znaczenie ma giętkość odpowiedzi; obejmuje głównie tworzenie na bieżąco nowego, swoistego działania ruchowego. Należy podkreślić, że model jest zawsze uproszczeniem; jak pisze Andrzej Góralski „modelem jest umowny odpowiednik oryginału będący produktem ukierunkowanego opisu” [16, s. 341]. Ukierunkowanie oznacza uwypuklenie tych cech systemu rzeczywistego, które stanowią główny przedmiot zainteresowań uczonego budującego model. Ponadto w modelowaniu istotne jest odwzorowanie nie budowy, lecz działania modelowanego systemu. Bywa tak, że struktura odwzorowywanego systemu i struktura jego modelu są zbieżne. Jest to zwykle (acz nie zawsze) dość wygodne dla twórcy modelu, gdyż takiej w sytuacji prawdopodobieństwo popełnienia błędu nie jest wielkie. Niemniej struktura systemu odwzorowywanego i jego modelu bynajmniej nie muszą być zbieżne. Na przykład w wytrzymałości materiałów znana jest analogia błonowa Prandtla, czyli odwzorowanie naprężeń w skręcanym pręcie za pomocą cienkiej, sprężystej błony [17, s. 421]. Wprawdzie są to różne zjawiska fizyczne, ale można je opisać takim samym równaniem, z dostateczną dokładnością można więc jedno zjawisko opisać za pomocą drugiego. W antropomotoryce istotne jest odwzorowanie działania systemu budowy ruchów, nie zaś jego neurofizjologiczna struktura. Pod tym względem antropomotoryka jest znacznie bardziej behawiorystyczna niż mająca charakter poznawczy neurofizjologia. Antropomotorykę interesuje bowiem działanie systemu wytwarzającego ruch pod działaniem rozmaitych bodźców, nie zaś budowa tego systemu 4 . W tym kontekście, uważnie analizując niezwykłe skądinąd doniosłe dokonania Nikołaja Aleksandrowicza Bernsztejna, nie sposób oprzeć się wrażeniu, że na pewnym etapie tworzenia „fizjologii aktywności” dogłębna znajomość neurofizjologii i swoiste przywiązanie do tej dziedziny nauki stały się dla tego uczonego... balastem! Ścisłe wiązanie sterowania ruchami z biologiczną budową ośrodkowego układu nerwowego – w większości wprawdzie bardzo udane – stanowiło jednak pewne ograniczenie. Można by użyć przenośni, że dogłębna znajomość naukowego 5 Tę wiadomość dedykuję tym, którzy zaliczają mnie, miłośnika antropomotoryki, do grona „antybehawiorystów”. W rzeczywistości nie jestem bowiem przeciwnikiem behawioryzmu. Uważam jedynie, że nie należy tego paradygmatu bezkrytycznie stosować w zadaniach, do rozwiązania których prosta psychologia zachowania się nie nadaje. – 96 –
W sprawie naukowych zadań antropomotoryki i teorii Bernsztejna „poziomu D” utrudniała przetwarzanie nauki na „poziomie E”. Dążność do zachowania podobieństwa w budowie systemu utrudniała swobodne odwzorowywanie jego działania. Wynika stąd wniosek, że uprawnione jest poszukiwanie rozwiązań problemów antropomotorycznych poprzez swoiste „przekodowanie” języka opisu, użycie innego odwzorowania niż neurofizjologiczne, znalezienie rozwiązania w tym innym układzie, a następnie przekodowanie z powrotem do poziomu neurofizjologicznego. Zauważmy, że w istocie taki właśnie jest wzorzec przetwarzania informacji przez człowieka. Postrzega on swoje środowisko za pośrednictwem zmysłów, informujących go o docierających doń bodźcach o naturze fizycznej (dźwięk, światło, zapach itp.). W narządach zmysłów informacje te zostają przekodowane do postaci ciągu biopotencjałów elektrycznych, czyli podniet czuciowych. Następnie podniety te zostają przekodowane do postaci symbolicznej (słownej) i przetworzone na wyższych piętrach ośrodkowego układu nerwowego. By jednak człowiek mógł oddziaływać na środowisko, przetworzona symbolicznie informacja musi zostać przekodowana do postaci podniet ruchowych i przekazana do mięśni, które urzeczywistniają ruch na poziomie czuciowo-ruchowym i umożliwiają skuteczne oddziaływanie na środowisko. Podniety czuciowe czy ruchowe i odwzorowania słowne są wprawdzie odpowiednikami, ale bynajmniej nie są równopostaciowe. Niemniej mimo kilkakrotnych przekodowań właśnie taki sposób przetwarzania informacji zapewnił człowiekowi ogromny sukces ewolucyjny, a zdolność stosowania symbolicznych odwzorowań rzeczywistości stanowi jedną z podstaw kultury i nauki. Dlatego modelowanie oderwane od neurofizjologicznej budowy człowieka, dające swobodny wybór sposobu odwzorowania zagadnień antropomotoryki – na przykład z wykorzystaniem teorii systemów, teorii chaosu, logiki zbiorów rozmytych czy psycholingwistyki – może okazać się bardzo skuteczną metodą rozwiązywania problemów stojących przed tą dziedziną nauki. Zakończenie W niniejszej pracy przyjęto założenie, że podstawowym zadaniem współczesnej antropomotoryki, powstałej głównie na gruncie neurofizjologii i Bernsztejnowskiej fizjologii aktywności, jest modelowe odwzorowanie procesów uczenia się ruchów człowieka i sterowania nimi. W toku swojego rozwoju nauka ta wyraźnie się już wprawdzie wyodrębniła, ale nadal kształtuje swój warsztat naukowy oraz metody badań i opisów. Może i powinna swobodnie korzystać z osiągnięć wszelkich innych nauk, a nie jedynie tych dziedzin, z których wykrystalizowała. W pracy przedstawiono przykład usunięcia pewnej drobnej niespójności w teorii Bernsztejna z wykorzystaniem narzędzi z obszaru psycholingwistyki. PIŚMIENNICTWO • LITERATURE [1] Słownik języka polskiego. Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989. [2] Petryński W: Nikołaj Aleksandrowicz Bernsztejn – O zręczności i jej rozwoju: sterowanie ruchami. „Antropomotoryka”, 2005; 15 (29): 71–89. [3] Zimbardo PG: Psychologia i życie. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999. [4] Webster’s Encyclopedic Unabridged Dictionary of English Language. New York, Portland House, 1989. [5] Duden Deutsches Universalwörterbuch, Dudenverlag, Mannheim – Leipzig – Wien – Zürich, 2003. [6] Reber A: Słownik psychologiczny. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe „Scholar“, 2000. [7] Grottel K, Krutki P: Organizacja mięśnia i sterowanie ruchem. Część II. Sterowanie ruchem. Poznań, AWF, 1996. [8] Casti JL, DePauli W: Gödel. Życie i logika. Warszawa, Wyd. CiS, 2003. [9] Piaget J, Inhelder B: Psychologia dziecka, Wrocław, Wydawnictwo „Siedmioróg”, 1993. [10] Kurcz I: Pamięć, uczenie się, język. Warszawa, PWN, 1995. [11] Bernsztejn NA: O łowkosti i jejo razwitii. Moskwa, Wyd. „Fizkultura i Sport”, 1991. [12] Goleman D: Inteligencja emocjonalna. Poznań, Wyd. „Media Rodzina”, 1997. [13] Czajkowski Z: Nauczanie techniki sportowej. Warszawa, Wyd. Centralny Osrtodek Sportu, 2004. [14] Schmidt RA, Lee TD: Motor Control and Learning. A Behavioral Emphasis. Fourth Edition. Illinois, Wyd. “Human Kinetics”, Champaign, 2005. [15] Stewart I: Czy Bóg gra w kości Nowa matematyka chaosu. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996. [16] Newton RG: Zrozumieć przyrodę. Warszawa, Wyd. Prószyński i S-ka, 1996. [17] Kuhn TS: The Structure of Scientific Revolutions. Chicago, University of Chicago Press, 1962. [18] Fejgenberg JM: Aktywność i wypełnianie luk informacyjnych. „Antropomotoryka” 2006; 16 (35), 17–26. [19] Czabański B: Optymalizacja uczenia się i nauczania czynności sportowych. Wrocław, Wyd. Akademia Wychowania Fizycznego, 1986. [20] Jaśkowski P: Teoria chaosu i jej zastosowania w medycynie. (w:) Jaroszyk F (red.): Biofizyka. Podręcznik dla – 97 –
Page 1 and 2:
KOMITET REHABILITACJI, KULTURY FIZY
Page 3 and 4:
ANTROPOMOTORYKA ISSN 1731-0652 KOMI
Page 5 and 6:
NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 SP
Page 7 and 8:
NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 OD
Page 9 and 10:
Od Redakcji kultury oraz nazewnictw
Page 11 and 12:
NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 IN
Page 13 and 14:
NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 IN
Page 15:
ROZPRAWY I ARTYKUŁY DISSERTATIONS
Page 18 and 19:
Adam Haleczko i wsp. notowano w zes
Page 20 and 21:
Adam Haleczko i wsp. Tabela 1. Śre
Page 22 and 23:
Adam Haleczko i wsp. Tabela 5. Ró
Page 24 and 25:
Adam Haleczko i wsp. Tabela 9. Wska
Page 26 and 27:
Adam Haleczko i wsp. Tabela 13. Gra
Page 28 and 29:
Adam Haleczko i wsp. [20] Haleczko
Page 30 and 31:
Kinga Tucholska, Marian Fiedor Wst
Page 32 and 33:
Kinga Tucholska, Marian Fiedor Dob
Page 34 and 35:
Kinga Tucholska, Marian Fiedor 22 2
Page 36 and 37:
Kinga Tucholska, Marian Fiedor 11 1
Page 38 and 39:
Kinga Tucholska, Marian Fiedor Psyc
Page 40 and 41:
Kinga Tucholska, Marian Fiedor pozi
Page 43 and 44:
NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 GE
Page 45 and 46: Genetyczne i środowiskowe uwarunko
Page 53: Genetyczne i środowiskowe uwarunko
Page 56 and 57: Wiesław Chwała, Wacław Mirek, Ed
Page 64 and 65: Andrzej Jopkiewicz, Agata Jopkiewic
Page 71 and 72: NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 OC
Page 73 and 74: Ocena rozwoju motoryczności dzieci
Page 75 and 76: Ocena rozwoju motoryczności dzieci
Page 77: Ocena rozwoju motoryczności dzieci
Page 81 and 82: NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 NO
Page 83 and 84: Nowe możliwości obiektywnego pomi
Page 85 and 86: Nowe możliwości obiektywnego pomi
Page 87: POLEMIKI I DYSKUSJE DISCUSSIONS
Page 90 and 91: Wacław Petryński w całości, by
Page 92 and 93: Wacław Petryński zaleno wielodysc
Page 94 and 95: Wacław Petryński Trudno się oprz
Page 98 and 99: Wacław Petryński studentów. Wars
Page 101 and 102: NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 O
Page 103 and 104: O książce - „Zarys budowy ruch
Page 105: O książce - „Zarys budowy ruch
Page 109 and 110: NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 X
Page 111 and 112: X Międzynarodowa Konferencja Nauko
Page 113 and 114: X Międzynarodowa Konferencja Nauko
Page 115 and 116: NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 KO
show all

full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?