full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

More documents

Recommendations

Info

Janusz Jaworski, Tomasz Wieczorek, Władimir Ljach Tabela 6. Wskaźniki odziedziczalności badanych cech w całości materiału oraz wyróżnionych grupach wieku i płci Table 6. Heritability coefficients of particular traits in researched groups Cecha Trait Grupa Wieku Age group Chłopcy Boys Dziewczęta Girls Całość Total Wysokość ciała Body height Wys. siedzeniowa Sitting height Szerokość bioder Thigh breadth Szerokość barków Biacromial breadth Czas reakcji Reaction time Szybkość ruchów Speed of movements Równowaga Balance Orientacja przestrzenna Space orientation I 0,82 0,56 0,64 II 0,82 0,64 0,64 I 0,70 0,68 0,36 II 0,90 0,88 0,58 I 0,28 0,22 0,54 II 0,46 0,48 0,46 I 0,46 0,34 0,42 II 0,30 0,12 0,34 I 0,24 0,16 0,22 II 0,30 0,22 0,28 I 0,42 0,58 0,56 II 0,64 0,48 0,62 I 0,28 0,36 0,32 II 0,12 0,34 0,18 I 0,46 0,38 0,42 II 0,56 0,56 0,58 szerokości barków silniejsze związki zaobserwowano między wielkością średniorodzicielską a grupą chłopców niż grupą dziewcząt. Z odwrotną sytuacją many do czynienia dla wysokości siedzeniowej oraz szerokości bioder. Natomiast dla zdolności koordynacyjnych silniejsze związki z wielkościami średniorodzicielskimi charakteryzują synów niż córki. Zestawione powyżej wielkości C sk posłużyły do obliczenia wskaźników odziedziczalności, których wielkości zawarto w tabeli 6. Jako punkt odniesienia dla wskaźników odziedziczalności wybranych zdolności koordynacyjnych posłużyły wskaźniki parametrów somatycznych (najlepiej poznane do tej pory). Analiza relacji międzycechowych i międzypłciowych w dwu grupach wiekowych potwierdza prawidłowości zauważone podczas analizy wielkości współczynników korelacji. Generalnie w badaniach własnych najsilniejszą kontrolę wykazały parametry długościowe szkieletu – wielkości h 2 od 0,36 do aż 0,90. Interesującym zagadnieniem jest również ocena siły uwarunkowań genetycznych w zależności od płci. Wyniki badań własnych wskazują na zdecydowanie wyższe wartości wskaźników odziedziczalności u płci męskiej w obu grupach wiekowych. Natomiast analiza wielkości wskaźników łącznie, bez uwzględniania płci, zaciera różnice między osobnikami płci męskiej i żeńskiej z powodu uśrednienia wyników. Średnio silną kontrolę genetyczną wykazują parametry szerokościowe szkieletu – szerokość barków i bioder. Ich wielkości h 2 wahają się w granicach od 0,12 do 0,54. Również w przypadku tych cech wyższe wartości wskaźników odziedziczalności zaobserwowano u płci męskiej. Z kolei wyniki badań prawie wszystkich parametrów somatycznych zarówno u dziewcząt, jak u i chłopców ujawniły charakterystyczne zjawisko wzrostu z wiekiem siły uwarunkowań genetycznych. Spośród analizowanych koordynacyjnych zdolności motorycznych średnio silną kontrolę genetyczną wykazuje szybkość ruchów (gdzie h 2 zawiera się w przedziale 0,42–0,64) oraz orientacja przestrzenna (gdzie h 2 zawiera się w przedziale 0,38–0,58). Niską odziedzi- – 50 –
Genetyczne i środowiskowe uwarunkowania wybranych zdolności koordynacyjnych – wyniki przekrojowych... czalność stwierdzono dla równowagi (gdzie h 2 zawiera się w przedziale 0,12–0,36) oraz czasu reakcji (gdzie h 2 zawiera się w przedziale 0,16 do 0,30). Analizując układ wskaźników odziedziczalności z uwzględnieniem płci możemy stwierdzić, iż konsekwentnie wyższe wartości wskaźników zaobserwowano jedynie u dziewcząt dla równowagi, natomiast u chłopców dla czasu reakcji. W pozostałych przypadkach nie obserwuje się ogólnej tendencji. Godna uwagi jest również analiza układu wielkości h 2 w zależności od wieku badanych i płci. I tak wzrost z wiekiem wartości wskaźników zarówno u dziewcząt, jak i u chłopców stwierdzono dla czasu reakcji oraz orientacji przestrzennej, natomiast odwrotną tendencję zauważono dla szybkości ruchów i równowagi. Dyskusja Wyniki przeprowadzonych badań populacji wiejskiej okolic Kielc pozwoliły na określenie wzajemnych relacji między uwarunkowaniami genetycznymi i środowiskowymi wybranych koordynacyjnych zdolności motorycznych na tle podstawowych parametrów somatycznych. Jak podkreśla wielu badaczy [18, 14, 19, 20], wskaźniki odziedziczalności cech funkcjonalnych należy traktować w kategoriach względnych „silniej – słabiej” i odnosić je do parametrów somatycznych o znanej sile kontroli genetycznej. Tak też uczyniono w niniejszym opracowaniu. Dodatkowo zebrany materiał rodzinny pozwolił na uchwycenie ogólnych tendencji związku cech somatycznych i funkcjonalnych z rodzicami w wyróżnionych typach pokrewieństw. Dysponując materiałem pełnych rodzin, skorygowano wewnątrzrodzinne współczynniki korelacji jeszcze o wpływ kojarzenia asortatywnego. Nieuwzględnianie w wielu opracowaniach takiej poprawki powoduje zawyżanie współczynników korelacji: rodzice – dzieci, a w konsekwencji – wielkości wskaźników odziedziczalności [4, 21, 14, 19, 20], co stwarza ograniczenia w porównaniach międzypopulacyjnych wskaźników h 2 . Badania nad wielkością kojarzenia asortatywnego mają również w Polsce bogate tradycje, zostały bowiem zapoczątkowane w latach dwudziestych ubiegłego wieku, o czym informuje w swym opracowaniu Wolański [22]. Wyniki badań własnych wskazują, iż dla analizowanych cech – zarówno funkcjonalnych, jak i somatycznych – kojarzenie asortatywne wystąpiło w niewielkim stopniu. Było ono zdecydowanie niższe niż w pracach z lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku o polskich populacjach wiejskich [22, 23]. Należy jednak podkreślić, iż trzypokoleniowe badania (dzieci, rodziców i dziadków) z 1973 roku charakteryzowały się stosunkowo małą liczebnością par spostrzeżeń – szczególnie w grupie „dziadków” – dla cech funkcjonalnych (liczebności par od 4 do maksimum 9). Dodatkowo współczynniki korelacji w grupie rodziców dzieci zostały obliczone tylko dla całości materiału, a więc zostały zawyżone o tzw. „efekt współzamieszkania” [24, 2, 17]. Takie prawidłowości potwierdzają badania własne, w których również zaobserwowano zdecydowanie wyższe wielkości korelacji między rodzicami w grupie z dłuższym stażem małżeńskim. Wyniki badań własnych są natomiast bardzo zbliżone do danych z wielu polskich i zagranicznych doniesień [21, 14, 25, 19, 20]. Tak więc zaobserwowane w badaniach własnych stosunkowo niskie wielkości kojarzenia asortatywnego analizowanych cech w grupie rodziców o niewielkim stażu małżeńskim pozwalają na stwierdzenie, iż podane wielkości współczynników korelacji są faktycznie miarą kojarzenia wybiórczego między rodzicami. Stąd celowe było wprowadzenie poprawki do wewnątrzrodzinnych współczynników korelacji. Jako miernik podobieństwa między rodzicami a dziećmi przyjęto właśnie skorygowane współczynniki korelacji w wyróżnionych typach pokrewieństw. Podobnie jak w najbliższych terytorialnie oraz czasowo badaniach [21, 14, 19, 20] również w badanej populacji w analizowanych typach pokrewieństw rodzinnych wystąpiło znaczne zróżnicowanie wartości współczynników korelacji w zależności od rodzaju analizowanej cechy, płci rodziców i dzieci oraz grupy wiekowej dzieci. Podkreślić należy, iż otrzymane współczynniki korelacji badanych cech nie przekraczają wielkości teoretycznych, jak również są zgodnie z założeniami dziedziczenia poligenicznego – silniejsze związki obserwuje się pomiędzy wielkością średniorodzicielską a dziećmi niż pomiędzy rodzicami a dziećmi osobno. Takie prawidłowości obserwowano również w przytaczanych powyżej pracach. W badaniach własnych, podobnie jak w pracach [18, 19, 20], nie stwierdzono obniżania się wielkości współczynników korelacji w okresie skoku pokwitaniowego. Zjawisko to interpretowano czasami jako tzw. efekt włączania się w tok rozwoju dodatkowego zespołu genów, nazwanych „pokwitaniowymi genami wzrastania” [10]. O takiej tendencji w odniesieniu do cech charakteryzujących koordynacyjne zdolności motoryczne informował również w swojej pracy E. Mleczko [14]. W badanym materiale dla większości parametrów somatycznych obserwuje się nieco silniejsze związki matki z dzieckiem niż ojca z dzieckiem. Takie relacje – 51 –
Page 1 and 2: KOMITET REHABILITACJI, KULTURY FIZY
Page 3 and 4: ANTROPOMOTORYKA ISSN 1731-0652 KOMI
Page 5 and 6: NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 SP
Page 7 and 8: NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 OD
Page 9 and 10: Od Redakcji kultury oraz nazewnictw
Page 11 and 12: NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 IN
Page 13 and 14: NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 IN
Page 15: ROZPRAWY I ARTYKUŁY DISSERTATIONS
Page 18 and 19: Adam Haleczko i wsp. notowano w zes
Page 20 and 21: Adam Haleczko i wsp. Tabela 1. Śre
Page 22 and 23: Adam Haleczko i wsp. Tabela 5. Ró
Page 24 and 25: Adam Haleczko i wsp. Tabela 9. Wska
Page 26 and 27: Adam Haleczko i wsp. Tabela 13. Gra
Page 28 and 29: Adam Haleczko i wsp. [20] Haleczko
Page 30 and 31: Kinga Tucholska, Marian Fiedor Wst
Page 32 and 33: Kinga Tucholska, Marian Fiedor Dob
Page 34 and 35: Kinga Tucholska, Marian Fiedor 22 2
Page 36 and 37: Kinga Tucholska, Marian Fiedor 11 1
Page 38 and 39: Kinga Tucholska, Marian Fiedor Psyc
Page 40 and 41: Kinga Tucholska, Marian Fiedor pozi
Page 43 and 44: NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 GE
Page 45 and 46: Genetyczne i środowiskowe uwarunko
Page 47 and 48: Genetyczne i środowiskowe uwarunko
Page 49: Genetyczne i środowiskowe uwarunko
Page 53: Genetyczne i środowiskowe uwarunko
Page 56 and 57: Wiesław Chwała, Wacław Mirek, Ed
Page 64 and 65: Andrzej Jopkiewicz, Agata Jopkiewic
Page 71 and 72: NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 OC
Page 73 and 74: Ocena rozwoju motoryczności dzieci
Page 75 and 76: Ocena rozwoju motoryczności dzieci
Page 77: Ocena rozwoju motoryczności dzieci
Page 81 and 82: NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 NO
Page 83 and 84: Nowe możliwości obiektywnego pomi
Page 85 and 86: Nowe możliwości obiektywnego pomi
Page 87: POLEMIKI I DYSKUSJE DISCUSSIONS
Page 90 and 91: Wacław Petryński w całości, by
Page 92 and 93: Wacław Petryński zaleno wielodysc
Page 94 and 95: Wacław Petryński Trudno się oprz
Page 96 and 97: Wacław Petryński Neurofizjologia
Page 98 and 99: Wacław Petryński studentów. Wars
Page 101 and 102:
NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 O
Page 103 and 104:
O książce - „Zarys budowy ruch
Page 105:
O książce - „Zarys budowy ruch
Page 109 and 110:
NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 X
Page 111 and 112:
X Międzynarodowa Konferencja Nauko
Page 113 and 114:
X Międzynarodowa Konferencja Nauko
Page 115 and 116:
NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 KO
show all

full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?