Odnosi Rusije i Srbije na početku XXI veka - ISAC Fund

imali nikakve, ni približne predstave, o čuvenim ruskim rok grupama i izvođačima poput Akvarijuma,
Nautilus Pompilusa, Alise, DDT, Aleksandra Bašlačova, Nolja, Graždanskaje oborone, Janke Djagiljeve,
Instrukcije po viživaniju... Posmatrano iz tog diskursa, zaista se mora konstatovati da je prisustvo ruske
kulture u srpskoj sredini jedva vidljivo (ako je uopšte uočljivo), a srpske u ruskoj praktično i ne postoji
(uprkos „slavnoj“ tradiciji i urbanim legendama o čuvenim, gotovo mitološkim, gostovanjima naših
estradnih umetnika, Đorđa Marijanovića, Radmile Karaklajić, 7. mladih i dr. u SSSR, 60-tih i 70-tih godina
20. veka).
A upravo taj aspekt, svakodnevne percepcije kulturnih sadržaja u hiper-realnosti medija masovne
komunikacije – preplavljenih popularnom kulturom i njenim brojnim i različitim supkulturnim
derivatima – čini mogućom i realnom impresiju o nedovoljnoj zastupljenosti (u nekim tumačenjima, čak i
diskriminaciji) ruske kulture u srpskoj sredini.
Naime, impresija o nedovoljnoj zastupljenosti ruske kulture u srpskoj približava se, ili se čak i podudara,
sa egzaktnim podacima do kojih se može doći, čak i površnom ad hoc analizom televizijskog prostora.
Istina, analiza televizijskog programa kao osnovnog medijskog prostora prezentacije i percepcije sadržaja
masovne kulture, odnosno filmova i TV serijala (telenovele, „sapunske opere“...), kao osnovnih formi
prezentacije i recepcije sadržaja masovne kulture – može se dovesti u pitanje kao prilično pojednostavljen
pristup, imajući u vidu sve veći značaj interneta, upravo kao prostora prezentacije i razmene sadržaja
masovne kulture. Ali takva vrsta analize ipak daje najpogodnije parametre za tumačenje čitavog fenomena,
iz nekoliko razloga. Prvo, upravo televizijski program (pogotovo kada je reč o ubedljivo najvećem broju
pripadnika srednje i starije generacije) čini apsolutno dominantan medij percepcije sadržaja masovne
kulture. Drugo, s obzirom na niz karakteristika televizije kao medija, moguće je i dalje je posmatrati kao
najpogodnije sredstvo za prenošenje određenog kulturnog koda, u smislu niza semantičkih značenja
koja određuju jedan društveni i kulturni model.
Jer, upravo televizijski program – iako se možemo složiti sa davnašnjom ocenom Entoni Gidensa da je
„televizija stalni tok, ali je televizijski program - zbrka“ – odlično reprezentuje upravo mrežu značenja koja
se prenose i promovišu, prostor širenja, usvajanja i prožimanja kulturnih kodova i obrazaca. I kako izgleda
taj prostor
Za potrebe ovog pregleda analiziran je program jednog kablovskog operatora u Beogradu (SBB), koji
u osnovnoj ponudi ima 75 kanala, tokom jednog dana (24 časa). Za analizu je svesno izabran jedan
sasvim običan radni dan, četvrtak 11. mart 2010. godine 4 . Analiza je bila fokusirana na program 32
televizijska kanala koji emituju filmove i TV serije na srpskom jeziku (od kojih je, realno, mogao biti
analiziran program 29 televizijskih kanala 5 ). Preostala 43 kanala imaju dominantno drugačije sadržaje –
emituju ili kolažne programe isključivo na stranim jezicima (4), na nemačkom, francuskom, španskom i
italijanskom – što ih čini gotovo apsolutno nedostupnim prosečnom srpskom gledaocu; ili predstavljaju
isključivo informativne kanale (4), ili su programski profilisani isključivo u odnosu na jednoobrazan
sadržaj: sport (9), muzika (5), putovanja i životinje (3), dokumentarni (8), dečji (7), moda i džet-set (2)
ili propagandni program (1). I evo čime su ispunjeni vreme i prostor, kada je reč o produkciji masovne
kulture u prostoru srpskih medija masovne komunikacije (imajući u vidu pre svega filmska ostvarenja i
televizijske serije). Srpski gledaoci su na 32 analizirana kanala, tokom 24 časa, 11. marta, mogli gledati
47 filmova (ne računajući njihove reprizne termine, uglavnom tokom noći), ili približno 70 sati filmskog
programa. Među filmovima prikazanim toga dana, 39 su bili savremene ili starije američke produkcije
4) Prilikom analize akcenat je stavljen isključivo na analizu filmske i produkcije TV serija, i to samo prvog prikazivanja, a ne i
njihovog repriziranja, mahom u noćnim i ranim jutarnjim terminima, što je gotovo pravilo na svim televizijama. Analizom nisu bili
obuhvaćeni dečiji kanali i produkcija animiranih filmova – iako su vrlo znakoviti – iz razloga što informacije o programima nisu
lako, a često uopšte dostupne (izvestan broj televizija uopšte nema svoje internet sajtove, a veliki broj televizija na svojim internet
sajtovima, podjednako kao i u štampanim medijima, ne daje čak ni najosnovnije podatke o emitovanom programu – naslov
filma u originalu, ime reditelja, zemlju produkcije i sl.). Sadržaj muzičkih kanala bilo je fizički nemoguće analizirati sinhrono, u
realnom vremenu, a u programskim šemama nema preciznijih, niti bilo kakvih podataka o sadržini reprodukovane muzike. Iz
sličnih razloga nisu analizirani kanali koji se bave modom i džet-setom. Mada se upravo sadržaji ovih kanala (animirani filmovi,
popularna muzika, moda i „svet slavnih“) umnogome predstavljaju obrasce širenja i prenošenja određenih kulturnih kodova
karakterističnih za globalnu masovnu kulturu.
5) U tri navedena slučaja ( jedan je ART TV), program nije mogao biti analiziran, pošto bilo kakvi precizniji podaci o sadržaju programa,
jednostavno uopšte nisu dostupni u bilo kom obliku, na samoj televiziji, u štampi ili na internetu.
Odnosi Rusije i Srbije na početku XXI veka 187