Odnosi Rusije i Srbije na početku XXI veka - ISAC Fund

svaki put je prava Srba na autonomiju morala da prizna. Definitivno, ovaj put bio je završen 1878, kada je
Turska morala da prizna nezavisnost Srbije. Međutim, i 1878. na kraju ovog puta, kao i 1812. na početku
ovog puta, interesi Imperije imali su primat, i, ako su interesi Srba ili nekih drugih „štićenika“ dolazili sa
njima u konflikt, morali su da budu potisnuti. Uostalom, ova logika odnosa velikih sila i njihovih malih
saveznika tipična je u svim vremenima.
Veoma je teško da čvrsto odredimo šta je bilo u osnovi ove „odbrane pravoslavnih hrišćana“, i to ne samo
Srba, već i Grka, Bugara, Crnogoraca i dr. Da li se ovde radilo samo o perfidnom načinu slablenja Turske
(a kasnije i Austrije) Veoma je verovatno da je ova motivacija imala dominantni značaj. Ne možemo
da tvrdimo, čak i u slučaju istočnog dela Balkanskog poluostrova, da se radilo o potencijalnoj pripremi
tla za neku dalju ekspanziju. Valahija i Bugarska u 18. i 19. veku, u različito vreme, nalazile su se u ulozi
teritorija pod privremenom ruskom okupacijom. Međutim, nikad ni u jednom ruskom ili stranom arhivu
nije pronađen dokumenat koji bi pokazivao želju Rusije za trajnošću ove okupacije. Ruska okupaciona
administracija na Balkanu nikada nije gradila veće vojne objekte, utvrđenja ili pruge (kao što je Rusija
radila naprimer na Kavkazu) , što nam daje mogućnost da negiramo ovu drugu predpostavku. Kao treću
moguću motivaciju možemo da iznesemo i to da je Rusija, sve do sloma imperije 1917, predstavljala
ne samo apsolutnu monarhiju već i neku vrstu „pravoslavne teokratije“. Uloga pravoslavne crkve bila je
izuzetno velika, kao i nivo religijske motivacije ne samo kod širih društvenih slojeva već i kod vladajućih
krugova Rusije. Rusiju carskog doba mogli bismo da uporedimo sa nekom vrstom savremene Saudijske
Arabije, zemlje koja pruža podršku istovernicima u svetu ne samo zbog ekomskih i političkih već i zbog
iracionalnih verskih motivacija.
Drugo razdoblje ruske politike na Balkanu završilo se potpunim neuspehom, ako bismo ga posmatrali
kao pokušaj ekspanzije. Međutim, ako ga posmatramo kao pokušaj stvaranja nezavisnih pravoslavnih
država na Balkanu, prijateljskih prema Rusiji, moramo da kažemo da su ovi ciljevi bili skoro potpuno
ostvareni. Događaji Prvog balkanskog rata, kada su nekadašnji „štićenici“ Rusije presudili osmanskoj
dominaciji u Evropi, mogu da se posmatraju kao trijumf ove politike. Još jedna od osobina ruske politike
tog doba na Balkanu bila je skoro potpuno odsustvo ekonomskog pokrića odnosa Rusije prema Balkanu.
Trgovinski presek rusko-srpskih, rusko-bugarskih, rusko-crnogorskih i rusko-grčkih odnosa i njegova
uloga u privrednom balansu ovih zemalja bila je isto tako zanemarljiva početkom dvadesetog kao
i krajem osamnaestog veka. Jedino težnja Rusije da kontroliše moreuze Bosfor i Dardanele može se
donekle povezati sa ekonomskim interesima.
Treće razdoblje ruske spoljne politike na Balkanu. Nakon revolucije i građanskog rata 1917-1921. godine,
Rusija nestaje sa političke karte sveta i država dobija naziv-skraćenicu – SSSR. Nova država koja je bila
formirana sprovodi svoju apsolutno nepovezanu sa prethodnim periodom politiku na Balkanu. Kao
primer ove potpuno drugačije politike, možemo da navedemo sovjetsku ratnu pomoć Turskoj u borbi
protiv Grka, koju je mlada sovjetska država pružala Ataturku u oružju i vojnim specijalistima za vreme
grčko-turskog rata (1919-1922) .
Ovu politiku trećeg „sovjetskog“ doba moramo da podelimo na nekoliko podrazdoblja, jer se sovjetska
spoljna politika u to doba, pa i prema Zapadnom Balkanu, nekoliko puta menjala i to temeljno.
Prvo takvo podrazdoblje povezano je sa radom Kominterne – međunarodne organizacije sa centrom u
Moskvi i sa željom da se ostvari neka „svetska revolucija“. Usled političkih promena, došlo je do potpunog
sloma u tradicionim shvatanjima širih ruskih društvenih slojeva o Balkanu i balkanskim narodima. Kritika
svega što je radio „prokleti carizam“ dovela je i do poptunog negiranja svih koraka i veza koje su uspele da
se uspostave između Rusije i pravoslavnih naroda Balkanskog poluostrva. Tome je doprinela i hajka protiv
akademske slavistike ,promena kadra u diplomatiji i vladajućoj birokratiji uopšte. Bitnu ulogu u ovom
svesnom uspavljivanju svesti naroda o postojanju Balkana imala je i relativno povoljna klima po ruske
političke emigrante i vatrene neprijatelje boljševika, koja se formirala u zemljama Balkana, a pre svega
u Jugoslaviji i Bugarskoj, u međuratnom razdoblju. Jugoslavija je prednjačila u tome, a čak nije imala
ni diplomatske odnose sa SSSR-om sve do 1940. godine. Pozicija Kominterne nije bila nimalo mekša.
„Jugoslavija – tamnica naroda“, a „velikosrpski šovinisti – ugnjetači potlačenih Makedonaca, Hrvata,
Albanaca, Crnogoraca, Mađara, Nemaca i Italjiana“. Kasnije, usled dolaska Hitlera na vlast u Nemačkoj
Odnosi Rusije i Srbije na početku XXI veka 21