Uvod - Vlada Crne Gore

EKONOMSKI I FISKALNI PROGRAM ZA CRNU GORU 2008 - 2011. GODINE
MINISTARSTVO FINANSIJA CRNE GORE
- U trećem kvartalu 2008. godine banke u Crnoj Gori raspolažu sa razgranatom mrežom od 191 organizacione jedinice i
255 instaliranih bankomata. Ukupan broj zaposlenih u bankarskom sektoru u jednogodišnjem periodu se povećao za 307 i
dostigao cifru od 2.219 zaposlenih.
- Mikrokreditiranje je postalo značajan segment u finansiranju fizičkih lica. U Crnoj Gori posluje pet mikrokreditnih
finansijskih institucija (MFI) čija ukupna bilansna suma iznosi 69,9 miliona €. Rast bilansne sume ovih institucija na
godišnjoj osnovi iznosi 43,93%. Ukupno odobreni krediti iznose 68,9 miliona € i ostvaruju godišnji rast po stopi od 52,40%,
a čine 98,59% ukupne aktive MFI. Najveći iznos kredita odobren je za finansiranje poljoprivredne djelatnosti (72,31%). U
strukturi pasive MFI dominiraju obaveze u iznosu od 51,1 miliona € ili 73,10%, od kojih se 49,7 miliona € ili 97% odnosi na
kreditne linije. Na 30. septembar 2008. godine ukupni kapital MFI iznosi 18,8 miliona €, što čini 26,89% ukupne pasive. Od
iznosa ukupnog kapitala 60,32% se odnosi na donirani kapital i donacije za operacije, a 39,68% na neraspoređenu dobit iz
prethodnih godina. Ukupan broj zaposlenih u pet MFI na 30. septembar 2008.godine iznosi 152.
Razvoj regulatornog okvira
U 2008. godini uspostavljena je nova regulatorna osnova bankarskog sistema, odnosno usvojeni su novi Zakon o bankama
i ključna podzakonska akta kojima se reguliše bankarsko poslovanje, i to:
- Odluka o adekvatnosti kapitala banaka,
- Odluka o minimalnim standardima za upravljanje tržišnim rizicima u banci,
- Odluka o minimalnim standardima za upravljanje rizikom likvidnosti u bankama,
- Odluka o minimalnim standardima poslovanja banke sa licima povezanim sa bankom,
- Odluka o minimalnim standardima za upravljanje rizikom kamatne stope koji ne proizilazi iz trgovačkih aktivnosti
banke,
- Odluka o minimalnim standardima za upravljanje kreditnim rizikom u bankama,
- Odluka o metodologiji za mjerenje rizika zemlje u bankama,
- Odluka o sadržaju i načinu vodjenja registra banaka, filijala stranih banaka, mikrokreditnih finansijskih institucija,
kreditnih unija i predstavništava stranih banaka,
- Odluka o internoj reviziji u bankama,
- Odluka o osnovama sistema interne kontrole u bankama,
- Odluka o dokumentaciji koja se prilaže uz zahtjeve za izdavanje odobrenja
iz Zakona o bankama,
- Odluka o izvještajima koji se dostavljaju Centralnoj banci, i
- Odluka o kontnom okviru za banke.
Donošenje navedenih odluka u oblasti regulacije bankarskog poslovanja predstavlja kontinuitet uskladjivanja domaće
regulative u ovoj oblasti sa regulativom EU i neposrednu implementaciju međunarodno priznatih standarda bankarskog
poslovanja u crnogorski bankarski sistem. Odredbe Zakona o bankama predstavljale su osnovu za opredjeljivanje karaktera
i pravne prirode propisanih pravila bankarskog poslovanja koja se uspostavljaju usvojenim podzakonskim aktima. Odluke
koje je Centralna banka usvojila determinišu pravila poslovanja banaka u smislu primjene medjunarodno standardizovane
metodologije procjene rizika i na tom principu utvrdjivanja potrebnog kapitala banaka u cilju minimiziranja rizika i postizanja
potpune stabilnosti i sigurnosti bankarskog sistema. Metodologije su zasnovane na Osnovnim principima efikasne supervizije
banaka , Bazel-u II, kao i preporuka Međunarodnog monetarnog fonda i Svjetske banke koje su date kroz izvještaj FSAP
misije od 18. decembra 2007. godine.
Dešavanja na međunarodnom finansijskom tržištu, koja su rezultirala globalnom finansijskom krizom, pokazala su da
međunarodni standardi nijesu dovoljna garancija da se kriza neće pojaviti, a što je bio jedan od opredjeljujućih faktora
uticaja na konzervativniji pristup Centralne banke u oblasti prudencione nadležnosti. U skladu sa diskrecionim pravima
koja nacionalnim regulatorima daju evropske direktive i nacionalno zakonodavstvo, Centralna banka je propisala strožije
standarde nego što su minimalni dati Bazelom II, u dijelu visine koeficijenta solventnosti (10% umjesto 8%), a time i iznosa
potrebnog kapitala za pokriće kreditnog, tržišnih, operativnog i ostalih rizika, strožiji tretman kolaterala za obezbjeđenje
izloženosti, kraće vremenske intervale za kategorizaciju dužnika koji kasne u izmirenju svojih obaveza (60 dana umjesto 90
dana), strožije kriterijume za upravljanje kreditnim rizikom i rizikom likvidnosti, kao najznačajnijim rizicima u crnogorskom
bankarskom sistemu, itd.
Banke su dužne da usaglase poslovanja sa donesenim propisima u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu
Zakona o bankama, a najkasnije do 19. marta 2009. godine. Kada je u pitanju usaglašavanje banaka sa zakonskim
odredbama o korporativnom upravljanju, taj rok je istekao 19. septembra 2008. godine i Centralna banka je u fazi izdavanja
odobrenja za članove odbora direktora u bankama.
81