Przegląd Epidemiologiczny - Państwowy Zakład Higieny

PRZEGL EPIDEMIOL 2012; 66: 39 - 44Problemy zakażeńAgnieszka Chojecka, Katarzyna Jakubiec, Bożenna Jakimiak, Ewa Röhm-Rodowald, Krzysztof KanclerskiZNACZENIE ZJAWISKA EFFLUX JAKO MECHANIZMU OPORNOŚCIBAKTERII NA SUBSTANCJE CZYNNE ŚRODKÓW DEZYNFEKCYJNYCHSIGNIFICANCE OF THE EFFLUX PHENOMENON AS A MECHANISMOF BACTERIAL RESISTANCE ON ACTIVE SUBSTANCES OF BIOCIDEZakład Zwalczania Skażeń BiologicznychNarodowego Instytutu Zdrowia Publicznego –Państwowego Zakładu Higienyw WarszawieSTRESZCZENIEZjawisko efflux, wywołane obecnością pompbłonowych, jest jednym z mechanizmów warunkującychoporność bakterii na substancje czynne środkówdezynfekcyjnych. Białka będące składnikami strukturpomp i systemów pomp zlokalizowane są w osłonachkomórkowych bakterii. Pompy i systemy pomp pełniąfunkcje transporterów usuwających m.in. substancjeczynne środków dezynfekcyjnych z komórek bakterii.Zjawisko aktywnego usuwania substancji czynnychśrodków dezynfekcyjnych opisano w przypadku takichgrup substancji jak: czwartorzędowe sole amoniowe,biguanidyny, fenole i diamidyny. Nie zaobserwowanooporności bakterii, wywołanej zjawiskiem efflux, naalkohole, aldehydy, związki utleniające, chlorowcei ich pochodne.Oporność bakterii na środki dezynfekcyjne możebyć warunkowana przez współdziałanie m.in. zjawiskaefflux i ograniczonej dyfuzji. Występowaniewspółdziałania mechanizmów oporności na substancjeantybakteryjne wśród bakterii może przyczyniać się doutrudnionego ich zwalczania. Zjawisko to może miećznaczenie w przypadku rozprzestrzeniania się bakteriipatogennych, co może nieść ze sobą zagrożenie epidemiczne.Słowa kluczowe: oporność, efflux, substancje czynne,środki dezynfekcyjne, bakterieWSTĘPDezynfekcja z zastosowaniem substancji chemicznychjest jednym z najbardziej rozpowszechnionychsposobów zwalczania zakażeń szpitalnych. Substancjeczynne środków dezynfekcyjnych stosowane do eliminacjibakterii patogennych ze środowiska szpitalnegow pewnych warunkach tj. obecność zanieczyszczeń organicznych,nieprawidłowe przygotowanie preparatówdezynfekcyjnych mogą przyczyniać się do przeżywaniabakterii i powstawania oporności.ABSTRACTEfflux phenomenon induced by the presence of effluxpumps is one of the bacterial resistance mechanismsagainst active substances of biocides. Proteins and proteinsystems create efflux pumps, which are connectedwith the cell envelope structure of bacteria. The effluxpump’s function is transportation of active substancesof disinfectants outside the bacterial cell. The biocidesactive substances rinsed out of bacterial cell by effluxwere described for quaternary ammonium compounds,biguanides, phenols and diamidine. Bacterial resistanceinduced by efflux was not confirmed in the presenceof such active substances like: alcohols, aldehydes,peroxides and chlorine compounds and their derivates.Bacterial resistance to active substance of biocides canbe caused by two or more resistance mechanisms i.e.efflux mechanisms and reduce diffusion.The cooperation of resistance mechanisms tobiocides can result difficulties in pathogenic bacteriaeradication. The spread of these bacteria can be anepidemic threat.Key words: resistance, efflux, active substances, disinfectants,bacteriaBakterie wykształciły szereg mechanizmów opornościw odpowiedzi na obecność substancji antybakteryjnych.Mechanizmy te są wciąż przedmiotem badań.Wśród nich możemy wyróżnić: modyfikację miejscadocelowego działania substancji antybakteryjnej, enzymatycznąinaktywację substancji antybakteryjnej, zmianyw przepuszczalności osłon komórkowych bakteriioraz zjawisko efflux uwarunkowane występowaniempomp błonowych w strukturach powierzchniowychmikroorganizmów (1, 2). W przypadku substancji czyn-