De blik van een buitenstaander

Organisatierituelen om angsten te bezweren
Het is zeker niet zo dat alle protocollen ertoe leiden dat het primaire proces beter
wordt uitgevoerd. Van der Loo beschrijft in “Waarom leren gevaarlijk is” hoe
protocollen organisatierituelen zijn om angsten te bezweren.
Primaire
taak
Risico’s
Angsten
Social
defences
on task
anti task
off task
De primaire taak van een organisatie is het werk dat men moet verrichten om de kern
van de organisatiedoelen te halen. Als de primaire taak cruciaal is voor het halen van
organisatiedoelen, dan kan men in deze taak falen. Elke primaire taak brengt daarom
ook een primair risico met zich mee. Dat risico roept angst op waarmee de betrokkenen
(managers en professionals) moeten leren omgaan. In het goede geval kunnen zij
de aan het werk verbonden risico’s aan. Het risicobesef, de angst, de onzekerheid en
de mogelijkheid dat het fout gaat versterkt de aandacht en energie om het moeilijke
werk te verrichten. Men is in dat geval on task. Wanneer de groep onvoldoende raad
weet met de primaire taak en de daaraan verbonden risico’s, dan ligt op de loer dat
een groep off task raakt. De beste en meeste energie gaat dan zitten in (onbewuste)
verdedigingsmanoeuvres, afweerreacties. In plaats van de echte lastigheden samen te
bespreken kunnen groepen soms te lang overleggen of hun toevlucht teveel zoeken in
protocollen. Dit kan zelfs zover gaan dat men anti task raakt: de primaire taak wordt
ondermijnd en de gevaren nemen toe. Deze afweerreacties of social defences zijn te
beschouwen als organisatierituelen om de angsten te bezweren. Procedures, protocollen
en gevestigde werkwijzen blijken opeens een belangrijke afweerfunctie te kunnen
vervullen. De afweer wordt geïnstitutionaliseerd en gedepersonaliseerd, zodat de
werkgerelateerde emoties getemperd worden. De primaire taak raakt volledig uit beeld
(Van der Loo, 2012).
3.6 effecten van de beleidsspiraal op de professional en de
student
In de grote organisaties is de afstand tussen bestuur en de docenten sterk toegenomen;
zowel fysiek als psychologisch. Fysiek, door de vele managementlagen en stafdiensten
die noodzakelijk werden geacht om de organisatie te beheren en beheersen.
Psychologisch, doordat de aandacht voor beheren en beheersen leidend is geworden
boven de aandacht voor goed onderwijs. Een docent merkt in dit kader treffend op:
“Managers en directeuren vormen een kleilaag, overigens zowel voor het college van
Analyse
27