De blik van een buitenstaander

5.2 de historie van de vereniging
De Vereniging Hogescholen werd op 22 maart 1975, onder de naam hbo-Raad, opgericht
in aanwezigheid van de toenmalige onderwijs-bewindslieden Van Kemenade en
Klein. De voornaamste opdracht was de ontplooiing van het hoger beroepsonderwijs,
met name door te fungeren als adviesorgaan voor de ministers van Onderwijs en
Wetenschappen en van Landbouw en Visserij. Naast de onderwijsinstellingen konden
ook andere koepels (bijvoorbeeld voor het technisch onderwijs) en personeelsvakorganisaties
lid worden van de vereniging.
Verschillende maatregelen uit de hoak-nota en de stc-operatie hadden tot gevolg dat
de hbo-instellingen voortaan de Vereniging moesten bekostigen. Na reorganisatie in
1987 stond het lidmaatschap van de Vereniging alleen nog open voor de hogescholen.
Het accent verschoof van adviesorgaan voor de overheid naar belangenbehartiger voor
het hoger onderwijs in het algemeen en van hogescholen als werkgever in het bijzonder.
Door het eerder in dit rapport beschreven proces van schaalvergroting en de toegenomen
studentenaantallen veranderde het hoger beroepsonderwijs –en in het kielzog daarvan
de Vereniging- ingrijpend. Hoewel daartoe niet verplicht, zijn alle hogescholen lid
van de Vereniging. De verschillen tussen de leden en de belangen die zij behartigen
zijn aanzienlijk. Van zeer grote onderwijsinstellingen, die een breed palet aan opleidingen
aanbieden aan zeer veel studenten met zeer verschillende achtergronden,
zowel cultureel als wat betreft vooropleiding, tot kleine monosectorale hogescholen
met een meer homogene studentenpopulatie. En van een dichte concentratie van
elkaar beconcurrerende hogescholen in de Randstad, tot sterker regionaal verankerde
scholen elders in Nederland.
Sinds haar oprichting adviseerde de Vereniging niet alleen de overheid, maar ook de
afzonderlijke hogescholen bij de implementatie en uitvoering van beleid. Het ondersteunende
bureau had veel expertise in huis en speelde een belangrijke rol, onder
andere eind jaren tachtig bij de introductie van een systeem van onderwijsvisitaties
(eerst onder de vlag van de Vereniging, later ondergebracht in de zelfstandige nvao)
en halverwege de jaren negentig toen de hogescholen het eigendom en het beheer
van de onderwijsgebouwen moesten overnemen van de overheid.
Inmiddels is echter een situatie ontstaan waarin een groot aantal hogescholen de
Vereniging niet langer nodig heeft als adviseur bij de implementatie en uitvoering
van beleid. Rens Rottier daarover: “Als je hoofd p&o bent van bijvoorbeeld Fontys, dan
ben je toch geen kleine jongen. Die hebben het bureau van de Vereniging daar echt
niet meer nodig”. Grotere hogescholen hebben voldoende massa om de benodigde
expertise in eigen huis te organiseren.
Ook het profiel van de onderwijsbestuurders van met name de grote hogescholen
veranderde: van directeur van een onderwijsinstelling, in dat van bestuursvoorzitter
van een grote onderneming. Vrijwel zonder uitzondering hebben en onderhouden die
voorzitters ook hun eigen politieke en ambtelijke contacten. De rol van de Vereniging
als Haags belangenbehartiger en die van het bureau als landelijk expertisecentrum
voor het hoger beroepsonderwijs boetten in het licht van het vorenstaande aan
belang in.
52 De blik van een buitenstaander