De blik van een buitenstaander

specifieke inhoudelijke uitdagingen van de sector hebben zij vorm en inhoud gekregen.
De historische achtergrond van een vereniging is echter niet voldoende om ook een
stempel op de eenentwintigste eeuw te drukken. Tijden veranderen en contexten
veranderen mee.
Er doen zich – op een breder maatschappelijk niveau – trends voor die van invloed zijn
op de manier waarop sectoren en individuen zich ordenen, en waar ook de Vereniging
Hogescholen zich niet aan kan onttrekken. Met het wegvallen van de zuilen en het
intreden van een netwerksamenleving is een proces van branchevervaging opgetreden.
Werkgebieden van organisaties en instellingen lopen steeds meer in elkaar over,
worden hybride. De trend is om gelegenheidscoalities rondom een onderwerp aan te
gaan. De bemoeienis met beleidsvoorbereiding is niet langer voorbehouden aan de
traditionele partijen; overheid, werknemers en werkgevers. Het lidmaatschap van een
branchevereniging is in de meeste gevallen niet meer dekkend voor alle belangen van
een individu of een organisatie.
De legitimiteit en representativiteit van brancheorganisaties zijn daarom niet per definitie
een gegeven. Dit wordt verder versterkt door een tendens naar individualisering;
de gemeenschappelijkheid tussen leden neemt af. Er moet steeds worden gezocht
naar een goede balans tussen onderlinge solidariteit en collectiviteit en ruimte voor
het dienen van legitieme eigen belangen. Brancheorganisaties staan dan ook voor de
opgave om branchebelangen en deelbelangen te verbinden. Sladek beschrijft dit als
volgt: De generaties x en y lijken andere eisen te stellen aan (het lidmaatschap van)
een vereniging. De vraag: “what’s in it for me?” wordt nadrukkelijker gesteld. Ze verwachten
een gemeenschap van professionals, met tastbare voordelen voor leden
en een hoog niveau van verantwoording (Sladek, 2011).
Brancheorganisaties zijn nog altijd hoofdzakelijk nationaal georiënteerd en hebben
ook hun primaire focus op Nederlandse tegenspelers. De internationalisering van
economie en bestuur is echter een belangrijke trend. Dat geldt ook voor het onderwijs.
Het beleid waarop men invloed wil uitoefenen, wordt niet meer alleen in Nederland
gemaakt, maar ook in Brussel.
Brancheorganisaties van sectoren met een (semi)publieke taak – zoals het onderwijs –
kennen daarnaast een eigen dynamiek. Binnen zo’n vereniging hebben de leden hun
processen vaak op dezelfde manier georganiseerd, omdat ze een wettelijke taak uitvoeren,
die met regels is omgeven. De directeur van de Beroepsvereniging voor public
affairs daarover: “Eigenlijk zijn deze leden bij wet tot branche verklaard. Dat verbindt.”
Wanneer zich een incident voordoet bij een van de leden kan als gevolg daarvan moeilijk
worden volgehouden dat het geen systeem- of branchecrisis is.
De Vereniging Hogescholen
57