De blik van een buitenstaander

Professioneel gesprek over bedoeling (purpose en medeverantwoordelijkheid)
Het gesprek van de manager met de professionals gaat over de vraag of de organisatie,
het team zó is ingericht en het werk zó is georganiseerd dat recht wordt gedaan aan
de bedoeling van het hoger beroepsonderwijs. Onderdeel van dit gesprek is dat het
docentschap geen solistische functie is. Samenwerking in een team is de basis om
studenten optimaal te ondersteunen om de eindstreep te bereiken. Individuele verantwoordelijkheid
voor de eigen bijdrage hieraan en gezamenlijke verantwoordelijkheid
voor het onderwijsproces zijn leidend.
In hoofdstuk 3 is geconstateerd is dat het primair proces, de opleidingen, geleidelijk
uit beeld zijn geraakt bij de totstandkoming van instellingsbeleid. Het gesprek over de
maatschappelijke opdracht en de vertaling daarvan naar instellingsbeleid en de inrichting
van onderwijs en examens zal door het management moeten worden geëntameerd.
Het professionele gesprek moet de professional uitdagen om mede verantwoordelijkheid
te nemen in de totstandkoming van instellingsbeleid en om, vanuit de
professionaliteit, tegenspraak te bieden aan het management.
Het is aan het management om ruimte te bieden aan zo’n cultuur van medeverantwoordelijkheid
en tegenspraak. Het is tegelijkertijd een professionele eis aan de docenten om
die ruimte ook daadwerkelijk te vullen en het debat aan te gaan met de leiding over de
uitvoering van de maatschappelijke opdracht van het onderwijs. Tegensprekers, gangmakers,
initiatiefnemers en best persons moeten gehoor en waardering vinden.
Binding met de werkvloer
Om de eigen opdracht te kunnen vervullen zal het management moeten weten wat er
op de werkvloer gebeurt. Dit kan, door op de werkvloer op zoek te gaan naar de wijze
waarop het systeem helpend dan wel belemmerend is om de opdracht die de instelling
heeft te realiseren. De leidinggevenden van de opleidingen zullen het eigen onderwijs
van binnenuit moeten kennen, zodat zij een echte gesprekspartner zijn voor
docenten en studenten over de kwaliteit van het onderwijs en de examens.
Arbeidsrechtelijke positie professional
Uit het vorenstaande volgt dat zowel het management als de professionals onmisbare
schakels zijn in de verwezenlijking van de maatschappelijke opdracht van het hbo.
Bezien kan worden of de (her)waardering van professionaliteit ook tot uitdrukking kan
worden gebracht in de ontwikkelingsmogelijkheden en beloning van docenten. Ook de
huidige cao biedt ruimte om excellentie te belonen, maar daar lijkt maar spaarzaam
gebruik van te worden gemaakt. Zoals een docent opmerkte: “vroeger zat een docent
altijd in schaal twaalf, maar velen werden als gevolg van hos en Hay teruggezet naar
schaal tien. Toenmalig minister Plasterk heeft er voor gezorgd dat het in beginsel weer
mogelijk is dat docenten doorgroeien naar schaal dertien, maar daar moet echt een
godswonder voor gebeuren”.
Door telkens terug te keren naar de maatschappelijke opdracht zal het gesprek binnen
hogescholen verbreden. Op alle niveaus en in al het handelen moet de bedoeling centraal
staan: het verzorgen van kwalitatief goed onderwijs, dat een pluriforme groep
studenten voorbereidt op een plek in de samenleving. Het is onmiskenbaar dat het
realiseren van deze primaire taak alleen mogelijk is als er sprake is van samenwerking
op alle niveaus, horizontaal en verticaal.
Oplossingsrichtingen
41