De blik van een buitenstaander

4 Oplossingsrichtingen
4.1 inleiding
De probleemanalyse uit het vorige hoofdstuk zou tot de mismoedige conclusie kunnen
leiden, dat alle actoren gevangen zitten in een geperverteerd systeem, waaruit geen
ontsnapping mogelijk is. Binnen dit systeem is de overheid een reactieve regelmachine,
zijn bestuurders en managers bureaucraten en professionals het slachtoffer. Het begrip
‘autonomie’ dreigt in deze situatie door de instellingen en de professionals vooral te
worden opgevoerd als schild om ongestoord de eigen gang te kunnen gaan.
De vaststelling dat ieder systeem reflexief is en de neiging heeft te perverteren, lijkt
het er niet beter op te maken. Toch biedt deze vaststelling juist de bewegingsruimte
om te ontsnappen. Het is nu immers duidelijk hoe de sector is geïmmuniseerd en dat
er onvoldoende noodzaak werd ervaren om de kwaliteitssystemen te vernieuwen.
Daar kan op ingespeeld worden, door te onderkennen dat er sprake is van meervoudige
belangen en perspectieven, die elkaar positief kunnen beïnvloeden en tegenkracht
kunnen bieden tegen perverse effecten.
rmo – Tegenkracht organiseren
“Als de kans op perversiteit nu een gegeven is, wat kunnen we er dan aan doen? Een
eerste conclusie is dat meervoudigheid aan belangen altijd zal blijven bestaan, ongeacht
welk sturingsmechanisme er wordt gehanteerd. En omdat reflexiviteit – het zich
voortdurend aanpassen aan nieuwe situaties – inherent is aan sociale systemen, is
het van belang om meervoudigheid in die systemen ook tot haar recht te laten komen.
Gebeurt dat niet, dan is er te weinig tegenkracht om te voorkomen dat reflexiviteit
ontaardt in perversiteit. De belangrijkste aanbeveling is dan ook om duurzame tegenkrachten
te organiseren. Dat kan ten eerste door een variëteit aan sturings- en selectie-instrumenten
toe te passen. Het is een teken van methodische armoede als slechts
één instrument gebruikt wordt, zeker wanneer er een eenduidige koppeling bestaat
tussen financieringsstromen en het desbetreffende instrument. Daarnaast is het van
belang om voortdurend tegendruk binnen de eigen organisatie of sector mogelijk te
maken die bestaande handelingspatronen ter discussie kan stellen, hoe moeilijk dat
soms ook is. Het is bewezen dat correctie- en controlemechanismen die draagvlak
hebben binnen de eigen organisatie, effectiever zijn dan extern opgelegde correcties.
Extern toezicht kan nog steeds plaatsvinden. Dat externe toezicht dient echter niet
zelf te corrigeren, maar er op toe te zien dat er voldoende vormen van zelfregulering
zijn.”
Oplossingsrichtingen
33