De blik van een buitenstaander

In de inleiding van dit rapport is al vastgesteld dat er een nieuw elan merkbaar is
in het hbo. In de navolgende paragrafen wordt uitgewerkt hoe binnen het hbo de
positieve spiraal verder kan worden gevoed. Daarbij is het vertrekpunt dat er een
onverbrekelijke relatie is tussen autonomie, kwaliteit en verantwoording. Kwaliteit
moet het leidende uitgangspunt zijn, autonomie is daarvoor een voorwaarde en
verantwoording een noodzakelijke factor.
4.2 naar een professionele logica; het onderwijs centraal
Naast de bedrijfsbureaucratische logica die de hele onderwijssector op alle niveaus
(politiek, openbaar bestuur, bestuur, management en docent) heeft gedehumaniseerd,
wordt hier de professionele, humaniserende logica geplaatst. Daarin staat de bedoeling
van onderwijs centraal. Onderwijs is een vak. Een vak met een eigen professionele
logica. Dat begint aan de basis. De persoonlijke interactie tussen student en docent is
bepalend voor de uitkomsten, dat maakt de professionele logica ook tot een humane
logica. Humanisering van relaties is nodig om in alle lagen de onderlinge functionele
verbanden weer vruchtbaar en duurzaam te maken. Dit geldt niet alleen voor de relatie
van de docent met de student, maar ook die van de manager met de docent en die
van de bestuurder met de bestuurde.
Deze professionele, humaniserende logica ligt eigenlijk al besloten in de kernfunctie
van het hoger onderwijs. Kwaliteit als opdracht stelt dat de eigen identiteit van het
hoger beroepsonderwijs zich kenmerkt door oriëntatie op de beroepspraktijk én verticale
mobiliteit en emancipatie (hbo-raad, 2009). Daarbij gaat het er in de eerste plaats
om dat jonge mensen zich door middel van het onderwijs voorbereiden op een samenleving
die zijzelf mede zullen voortbrengen, de bildungsfunctie. Daarnaast gaat het
erom dat onderwijs mensen in staat stelt zich te verbeteren, de mobiliteits- en emancipatiefunctie.
Tevens dient beroepsonderwijs mensen toe te leiden en in te wijden in een beroep
dat zij vervolgens zelf moeten kunnen doorontwikkelen, de vakontwikkelingsfunctie.
Of, zoals de Strategische Agenda (Kwaliteit in verscheidenheid) het verwoord: “in de
beroepsgerichtheid ligt de kracht van de hogescholen. Deze beroepsgerichtheid staat
centraal in al het bacheloronderwijs, het masteronderwijs en in het praktijkgericht
onderzoek. Hbo-afgestudeerden dragen bij aan het innovatievermogen van de beroepspraktijk.”
Het hbo moet mensen toeleiden tot de arbeidsmarkt en zo bijdragen aan de personele
vraag, de sociaaleconomische functie. Tenslotte dient het hoger beroepsonderwijs als
motor van wat de kennissamenleving is gaan heten en wordt het geacht een grote en
zeer diverse toestroom van studenten te kunnen opnemen.
Dit is de bedoeling van het hoger onderwijs. Door op alle niveaus terug te keren naar
deze bedoeling zullen onderlinge relaties intensiveren en vitale samenwerkingsverbanden
ontstaan. Zo wordt de kwaliteit van onderwijs, dat het leidende uitgangspunt
dient te zijn, gediend.
34 De blik van een buitenstaander