De blik van een buitenstaander

Advies
Wij bevelen aan dat hogescholen en hun vereniging zich vanaf nu ontwikkelen
vanuit de overtuiging dat het stelsel van hoger beroepsonderwijs dienstbaar is aan
de samenleving en dat hogescholen en hun vereniging dienstbaar zijn aan dit stelsel.
Binnen het stelsel zijn docenten, bestuurders en managers gezamenlijk
dienstbaar aan de leer- en ontwikkelingsprocessen van studenten.
Deze dienstbaarheid komt tot uitdrukking in arrangementen die de van buiten
komende maatschappelijke dynamiek en de interne dynamiek kunnen accommoderen.
In het beroepsonderwijs is de dynamiek van de arbeidsmarkt een gegeven:
niet alleen de gedaanten van de organisatie van werk veranderen sterk en snel,
ook verdwijnen beroepen en zelfs hele bedrijfstakken. Nieuwe bedrijvigheid komt
op en kennis veroudert in hoog tempo. De verhouding tussen wat jongeren binnen
en buiten het onderwijs leren is aan snelle verandering onderhevig. Dit geldt voor
kennis maar ook voor sociale en morele competenties. Technologische en maatschappelijke
ontwikkelingen moeten hun vertaling krijgen in de inhouden van
onderwijs én in de wijze waarop het onderwijs zelf wordt vormgegeven.
Het hoger beroepsonderwijs moet dus antwoorden vinden die leiden tot innovaties
in methoden en inhouden van onderwijs, maar ook in het herschikken van soorten
van opleidingen en organisatorische inrichting van het onderwijs. Tegelijkertijd
zullen ook de interne leerprocessen tot aanpassingen leiden.
De recente geschiedenis kent golven van innovatie en stagnatie, en van vooruitgang
en crisis. Het in de jaren tachtig gevonden besturingsconcept van het hoger
beroepsonderwijs - een balans van verticale en horizontale sturing, autonomie en
verantwoording - is te lang verstoken gebleven van groot onderhoud, door de jaren
heen uit balans geraakt en geperverteerd. Dit gold zowel voor de bekostiging,
waarbij de hbo-fraude het onbedoelde gevolg was, als voor de kwaliteitszorg,
waarvan de diploma-affaire bij Inholland het dieptepunt vormde. Incidenten die
zich tot schandaal ontwikkelden konden niet uitblijven en de reacties op de incidenten
leidden tot een nog grotere disbalans in het bestel. Daarnaast hebben
schaalvergroting, marktdenken en een dominante bureaucratische logica binnen
en tussen de instellingen eveneens geleid tot disbalans tussen verticale en horizontale
sturing, autonomie en kwaliteit. De voor iedere vorm van hoogwaardig
onderwijs noodzakelijke intensiteit en intimiteit in de relatie tussen docent en
student ging op veel plekken verloren, hoewel deze ook in grote instellingen
goed te organiseren is.
Advies
5