De blik van een buitenstaander

als de veranderende arbeidsmarkt, diversiteit van de studentenpopulatie, emancipatie,
onderwijs, onderzoek en bildung. Het gevaar van een sociëteit is dat ze verwordt tot
een statisch en exclusief genootschap. Door een constante dialoog met het beroepenveld
en andere stakeholders verzekert de Vereniging zich er van dat dit debat over
dynamische kwaliteit blijft beschikken. Het gaat daarbij om accommoderen van
arrangementen waardoor het gesprek niet verzandt tot een richtingloze dialoog:
zoek de tegenspraak en de uitdaging – zowel horizontaal als verticaal op alle niveaus.
Het is een opdracht aan alle leden hieraan bij te dragen. Omdat het aantal partijen
betrekkelijk overzichtelijk is, hoeft het debat geen vorm te krijgen in statische verbanden.
In plaats daarvan leent de sociëteit zich uitstekend voor de organisatie van
thematische gesprekken in meer fluïde netwerken. Dit is de sociëteitsfunctie van de
vereniging.
Het gilde
Oorspronkelijk richt het gilde zich op de kwaliteit van één ambacht en het bijbehorende
vakmanschap. De Vereniging als gilde stelt niet alleen de vakken onderwijs en
onderzoek centraal, maar betrekt dat vakmanschap ook op de functies van manager
en bestuurder. De statische kwaliteit van het gilde blijkt uit de onderlinge afspraken
over kwaliteit en verantwoording, zoals een governance code, waarvan de niet-naleving
kan worden gesanctioneerd. Ook wordt op het strategisch bestuurlijke niveau van de
vereniging gedefinieerd wat onder kwaliteit, vernieuwing van het vak en vernieuwing
van het bijbehorende vakmanschap moet worden verstaan.
De dynamische kwaliteit van het gilde komt tot uitdrukking in de onderlinge toetsing
en toetsbaarheid, de verticale verantwoording en de horizontale aanspreekbaarheid.
De leden van het gilde bespreken de maatschappelijke ontwikkelingen en beoordelen
deze op de consequenties voor onderwijs en onderzoek.
Hierbij is sterke interactie met dat wat in sociëteitsfunctie tot uiting komt: kwaliteit
in de sleutel van de bedoeling. Door continu op zoek te gaan naar de zwakste schakel
binnen de keten met als doel deze te verbeteren en hier ook externe transparantie
over te betrachten ontstaat een proces waarin het vertrouwen dat stakeholders hebben
in de kwaliteit kan groeien. Een sterk gilde nodigt ertoe uit dat meer verantwoordelijkheden
toevertrouwd worden aan de sector en in het verlengde daarvan aan de individuele
hogescholen en de professionals.
Een vereniging waarbinnen nadrukkelijk en collectief kwaliteit wordt nagestreefd en
individuele leden daarop worden aangesproken, zodat horizontale verantwoording is
gewaarborgd, vervult naast de rol van sociëteit, dus ook de rol van een gilde.
De diplomaat
De diplomaat is gericht op beleidsmakers, de politiek en andere stakeholders op macroniveau.
De diplomaat is de hoeder van de hiervoor beschreven sturingsfilosofie. Deze
functie wint aan kracht naarmate de gemeenschappelijkheid in visie groeit en de congruentie
in waarden en belangen tussen de leden sterker en vanzelfsprekender wordt.
In de sociëteits- en de gildefunctie wordt deze gemeenschappelijkheid vormgegeven
en geborgd. De Vereniging als diplomaat is dus afhankelijk van het succes van beide
andere functies. Dat succes groeit naarmate de hogescholen als vanzelf bereid zijn om
individuele vrijheidsgraden in te leveren ten behoeve van meer collectieve vrijheid.
De Vereniging, als collectief van de leden, heeft als opdracht het vertrouwen van be-
62 De blik van een buitenstaander