De blik van een buitenstaander

De verhouding tussen de instellingen
Ook de samenwerking, lokaal en regionaal, met andere onderwijssectoren (mbo, voortgezet
onderwijs en universiteit) met collega-hogescholen en met kennis- en onderzoekorganisaties
is cruciaal om processen van professionalisering en kwaliteitsverbetering
op gang te brengen en te onderhouden. Soms op het niveau van de instelling,
maar veel vaker op het niveau van de opleidingen. In deze verhouding kunnen kwaliteitsverbeterende
methoden, zoals visitaties, intercollegiale consultaties en peer
reviews van nut zijn.
“Het rapport “vreemde ogen dwingen” (Commissie externe validering examenkwaliteit, ook de
Commissie Bruijn genoemd, 2012) heeft ertoe geleid dat er tussen de verschillende instellingen
weer gesprek plaatsvindt, dat is heel erg goed. In zekere zin wordt daarmee
teruggekeerd naar het systeem van collegiale visitaties. Dat leidde vroeger tot goede
en open gesprekken” aldus een docent.
Geïnstitutionaliseerde vormen van tegenspraak in instellingen
Iedere hogeschool kent vormen van geïnstitutionaliseerde tegenspraak: de medezeggenschapsraad,
de Raad van Toezicht en examencommissies. Bij een groot aantal hogescholen
vervullen ook studentenraden deze rol. Het is aan de deelnemers van deze
overlegstructuren om te bewaken dat de raden er niet alleen zijn omdat het systeem
daarin voorziet, maar dat ze dienen als platform voor het echte professionele gesprek.
Dat gebeurt in hogescholen nog onvoldoende. Een onderzoek van de LSVb toont aan
dat de in medezeggenschap meest actieve hogeschool nog net het niveau haalt van
de daarin zwakste universiteit (Scienceguide, 2013).
In elk van deze relaties zijn verbeteringen mogelijk. Die verbeteringen zouden hun
beslag moeten krijgen op alle niveaus: onder de professionals, in de instellingen en
binnen de Vereniging.
Bestaande praktijken kunnen handvatten bieden voor innovatie. De wijze waarop een
aantal van deze relaties binnen de universiteiten vorm hebben gekregen kan wellicht
inspiratie bieden. Met name de plaats die het onderwijs, met de rector-magnificus en
het college van decanen, heeft in het bestuur van de universiteiten, heeft een belangrijke
toegevoegde waarde bij het bewaken en bevorderen van kwaliteit en het accommoderen
van tegenspraak. Het is dan ook aan te bevelen dat het hbo nadenkt over de
vraag hoe deze verbinding ook in het bestuur van de hogescholen kan worden aangegaan.
Daarnaast wordt in veel andere landen in Europa ook diep nagedacht over de richting
en koers van het hoger onderwijs. Hoewel het denken over autonomie en kwaliteitsborging
in het hoger onderwijs in het algemeen gunstig afsteekt in Europees opzicht,
zijn onder invloed van het Bologna-akkoord en ondersteund door Europese Commissie
specifieke structuren ontstaan of bestaande situaties verbeterd die ook het Nederlandse
stelsel zouden kunnen verrijken. Bijvoorbeeld uit de betrokkenheid van externe
stakeholders bij het hoger onderwijs in Oostenrijk en Finland kunnen door het Nederlandse
hbo lessen worden getrokken.
Bijlage ii biedt een overzicht van praktijkvoorbeelden uit de universitaire wereld in
Nederland en het hoger onderwijs in ons omringende landen.
Oplossingsrichtingen
39