De blik van een buitenstaander

5.4 het voeden van de positieve spiraal
Eerst volgt een korte terugblik. In hoofdstuk 3 is beschreven hoe op verschillende
niveaus een negatieve dynamiek ontstaat. De overheid eigent zich maatschappelijke
functies toe, om die vervolgens te poltiseren. In één adem door worden het dingen die
van de overheid zijn, die de overheid moet organiseren, en die de overheid moet uitvoeren.
Verticale interventies die eenmaal blijken te werken worden uitgebouwd en
vastgezet, met pervertering tot gevolg. Op het niveau van de uitvoering in de instellingen
werken deze statelijke interventies door; direct, door bijvoorbeeld archiefregels,
maar ook indirect via protocollen en regels om de verticale verantwoording vorm te
geven. Ook los van de statelijke interventies heerst in de instellingen de bedrijfsbureaucratische
logica van controle en kramp met de averechtse effecten van dien. Het
onderwijsproces is er in ieder geval niet mee gediend. Er ontstaat een beklemmende
logica waar niemand zich aan kan onttrekken.
In hoofdstuk 4 is beschreven hoe vervolgens een positieve spiraal kan worden gevoed.
In die omgekeerde spiraalbeweging dragen alle actoren bij aan de realisering van een
essentiële maatschappelijke opdracht: de vorming van nieuwe generaties. Zaak is
dan wel om het proces van demonteren van de bureaucratische regelsystemen gelijk
op te laten lopen met het proces van versterken van de individuele en collectieve
ver mogens van mensen, hun verbanden, en eigen (horizontale) verantwoordingsmechanismen.
Er moet ruimte ontstaan voor meervoudige sturingsconcepten. De overheid is hierbinnen
niet afwezig, maar is met de sector op zoek naar manieren waarop het hoger
beroepsonderwijs haar maatschappelijke verantwoordelijkheid in volle omvang kan
nemen. Daar horen ook nieuwe sturingsarrangementen bij. Het onlangs met de sector
afgesloten Techniekpact is hier een mooi voorbeeld van.
5.5 maatschappelijke trends en brancheverenigingen
Bij het realiseren van een positieve spiraal is het van belang te onderkennen dat de
maatschappij voortdurend verandert. Bij de herinrichting van de Vereniging moet
deze dynamiek voortdurend in het achterhoofd worden gehouden. Met het oog daarop
zijn – op dit moment – de volgende trends van belang.
Voor allerlei branches en achterbannen hebben verenigingen in de twintigste eeuw
gezorgd voor de professionalisering en de emancipatie van sectoren en groepen in
de samenleving. Afhankelijk van de politieke en maatschappelijke context en de
56 De blik van een buitenstaander