Forn skriðuföll á Vestfjörðum

– Stapadalur: …(skriða/flóð?) Nálægt miðri nítjándu öld gerði áin mikil spjöll á
jörðinni. Mun hún hafa stíflast í þröngum árdal. Þegar áin braut stífluna, ruddist hún
með feiknakrafti yfir ytri hluta túnsins og bar með sér mikið af grjóti. Fjárhús tók hún
á túninu og bát, sem var á hvoftum við sjóinn. Mikið hefur verið gert til að bæta
spjöllin, en enn sér þeirra merki (Árbók FÍ, 1951).
– Hrafnabjörg í Lokinhamradal: …Hvannatekja hefur verið í Lokinhamrató, sem
að nú er öldungis eydd og í skriðu fallin …Engjarnar eru að mestu leyti eyðilagðar
fyrir skriðum, og úthagarnir í sama máta af skriðum stórlega fordjarfaðir.
…Heimræði er hér árið um kring og lending góð en skipsuppsátrið ekki óhætt fyrir
grjótfalli úr fjalli, og hefur af því eitt skip brotnað. (Jarðabók Árna Magnússonar og
Páls Vídalíns, Arnarfjarðarströnd 1710).
– Lokinhamrar í Lokinhamradal: …Hvannatekja hefur verið í björgum, sem nú er
að kalla eydd af skriðufalli, voru og til hvannanna stórar ógöngur og brúkaðist því lítt.
Túnið hefur spillst stundum af skriðu og sprottið upp þess á milli. Hætt er
útigangspeningi fyrir snjóflóðum og sjávarflæðum, og hefur oft að því stór skaði
orðið. …Heimræði er hér árið um kring og lending góð og ganga hér 2 skip á búanda.
Skipsuppsátrið er vont undir háa bakka með klettum, og er mjög hætt við að snjóflóð
og grjóthrun grandi skipunum og hafa hér brotnað 4 skip í manna minni. (Jarðabók
Árna Magnússonar og Páls Vídalíns, Arnarfjarðarströnd 1710).
– Lokinhamrar: …Frá þessum stapa liggur vegurinn rétt með sjónum út yfir þær
svokölluðu Loðkinnhamrafjörur, hver vegur að er bæði illur yfirferðar og ofboðslegur,
því að þétt með stálbergi mikið háu er farið, fram af hverju er sífelldlega steinn á flugi
eður aur fall. …Loðkinnhamrar: Það er allgóð jörð að grasnytjum og flutningsjörð
með fénað, en undirorpin skemmdum og afnámi af skriðum (Sýslu og sóknarlýsingar
Bókmenntafélagsins – Álftamýrarsókn, um 1840).
– Lokinhamrar: ...Lendingin var talin góð í Lokinhömrum en skipsuppsátur ótryggt
því ofan við fjöruna eru háir klettabakkar. Grjóthrun og snjóhengjur sem féllu úr
bökkunum ollu stundum skaða á bátunum (Árbók FÍ,1999).
– Lokinhamradalur: …Stuttu eftir að þeir félagarar voru aftur komnir inn, hvessti á
ný og nú af suðvestri. Var vindurinn enn hlýrri en áður og rigningin meiri en nokkurn
tíma fyrr á deginum. …Veður var orðið gott, lygnt og milt og úrkoma engin, en frá
ánni heyrðust dynkir miklir og skruðningur. …uns hann átti stuttan spöl ófarinn fram
í Votuhvamma. …í sama mund heyrast dynkir ógurlegir, er brátt urðu að samfelldum
gný, sem svo varð hávær, að menn fengu hellu fyrir eyru. Brátt fyllti mökkur dalinn,
og á skammri stundu varð slíkt haf af móðu, að hvergi sá til fjalla eða himins. Áin vall
fram sem fljót væri og bar til sjávar björg stór og víðáttumiklar jarðvegsspildur, og
varð allur fjörðurinn ein mórilla, svo langt sem augað eygði. …Hávaðinn varaði með
fullum styrkleik í þriðjung stundar, en úr því rénaði hann fljótt. …Nú rofnaði til, og
sást fyrst, að áin var enn sem fljót og hafði fram af ósi hennar myndast rif, eitt mikið
af aur og grassverði, með stórum staksteinum hér og þar. …Sást þá, að í fjallið, þar
upp af, sem Indriði hafði staðnæmst, var komin skál ein geipivíð, og gapti hún við sýn
eins og brúnrautt gin með grásvörtum jöxlum. En yfir láglendið hafði fallið skriða svo
breið og mikil, að enn sjást ekki aðrar slíkar nærlendis. …Vel hefur enst nafngift
Sólrúnar, því enn er til hvort tveggja í Lokinhömrum, Indriðaskál og Indriðaskriða
35