Forn skriðuföll á Vestfjörðum

(Guðmundur Gíslason Hagalín, Indriðaskriða (eftir sögn Guðbjarts Jónssonar frá
Svalvogum), Úr blámóðu aldanna – fimmtán sagnaþættir, 1952).
– Svalvogar: …Engjarnar eru að mestu eyðilagðar af skriðum, grjóthruni og
sandfoki. Úthagarnir eru og mjög skriðurunnir og uppblásnir allvíða. Hætt er kvikfé
fyrir snjóflóðum. (Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns, Dýrafjarðarhreppur
1710).
– Svalvogar: ...Um 1800 var talið að hjáleigukot hefði staðið í Hlaðnesvík í
fyrndinni og um 1900 lifðu í munnmælum sagnir um skriðu er grandað hefði koti
þessu (Árbók FÍ,1999).
– Höfn: …Túninu hafa grandað skriður og grjóthrun til stórskaða, sem jafnlega
áeykst meir og meir. Engjar eru gjörsamlega eyðilagðar fyrir skriðum og grjóthruni.
Úthagarnir eru og svo mjög forspilltir af skriðum og því þarf ábúandi að þiggja haga af
Svalvogum, helst á vetur og kemur þar á mót óákveðinn góðvilji, en enginn viss
beitarskattur. (Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns, Dýrafjarðarhreppur
1710).
Dýrafjörður
– Dýrafjörður (alm.): …(breytingar á landslagi): Eftirtakanlegar breytingar á
landslagi fyrir lengri eða skemmri tíma vita menn hér fátt af segja, utan hvað lönd til
fjalla færast árlega stórum til hrörnunar af aurum og skriðum, en við sjóa af brimum
og sandfoki. …Yfirhöfuð fara jarðir í þessum sóknum fremur til hrörnunar en
bötnunar hvað eð orsakast þar af, að undirlendið er víða sáralítið heima við bæina, en
aðal slægjulönd og hagar liggja fram til fjalla og dala, yfir hver að árlega ganga meira
og minna skriður og snjóflóð (Sýslu og sóknarlýsingar Bókmenntafélagsins – Sanda–
og Hraunssóknir, um 1840).
– Dýrafjörður (alm.): ...Það er langur og leiðinlegur vegur að fara inn fyrir
Dýrafjörð. Ströndin, fjöllin og dalskvompurnar beggja megin eru alls staðar eins,
fjöllin eru öll grafin í sundur, og standa fram múlar og fell milli kvosanna. ...Því
innar sem dregur, því minna eru fjöllin sundurskorin, hvilftirnar eru grynnri og
brúnirnar oft óslitnar langa leið. Víða hafa skriður fallið í sjó fram (Þorvaldur
Thoroddsen, Ferðasögur frá Vestfjörðum sumarið 1887, Ferðabók II, 2. útg. 1958–
60).
– Þorgerðarstaðir í Keldudal: …Land heitir svæði yst í Keldudal í Dýrafirði. Þar
var áður fagurt graslendi, en nú orðið skriðurunnið nokkuð. Fyrir um 50 árum (um
1880) sá fyrir gömlum tóftum í miðju landssvæði þessu. Það er gömul sögn, að þarna
hafi bær staðið og heitið Þorgerðarbær eða Þorgerðarstaðir (Guðbr. Guðmundss.
bókav. Þingeyri, Gömul eyðibýli í Dýrafirði. Í Arngr. Fr. Bjarnason, Vestfirskar
sagnir III, 1946).
– Hraun í Keldudal: …Engjarnar eru sumsstaðar eyðilagðar af skriðum, en
sumsstaðar uppþornaðar og í hrjóstur komnar, item spillir þeim Þverá með grjóts og
sandsáburði. Hagarnir eru og svo mjög fordjarfaðir af skriðum, bæði heimalandið og
selhagarnir, og orsakar þessi grasbrestur stóra nytþurrð á búsamalanum. Hætt er kvikfé
36