Untitled

[553] U S T A W O D A W S T W A S Y N O D A L N E G O . 229uznanem zostało, po przeprowadzeniu pewnych modyfikacyj, za wystarczającedla potrzeb duchowieństwa.Krytyczne wydanie wszystkich tych textow dozwoli dopiero poznaćzmiany, jakim uległy starożytne statuta Włocławskie za dwoma zawodamiw dyjecezyi Gnieźnieńskiej, raz w początku X V stulecia za Mikołaja Kurowskiego,drugi raz za Jana Łaskiego w r. 1512; (cf. także art. ks. Dr.Fijałka w Przeglądzie Katol. Nr. 52 z r. 1892).3 . Zbiór statutów synodalnych ułożony przez biskupa WłocławskiegoStanisława Karnkowskiego i ogłoszony drukiem w r. 1579, obejmuje próczmateryjału nagromadzonego w kollekcyi z r. 1527 jeszcze liczne fragmentyz uchwał synodów prowincyjonalnych Gnieźnieńskich, które się odbywaływ okresie od r. 1527 do r. 1577.Zbiór Karnkowskiego liczy tak, jak inne kompilacye prawa kościelnegoksiąg 5; z tych piątą wypełniają postanowienia synodu Piotrkowskiego z r.1577, podane in extenso według pierwszej edycyi z r. 1578. W naszemwydaniu uwidoczniliśmy różnice, które zachodzą między tekstem do approbatypapieskiej przesłanym, a poprawioną, drukiem ogłoszoną redakcyją, dlatego też dalej synodem z roku 1577 zajmować się już nie mamy powodu.Natomiast co się tyczy czterech pierwszych ksiąg kollekcyi Karnkowskiego,to pomijając ustępy żywcem przejęte ze zbioru Łaskiego, najważniejszemjest stwierdzenie, w jaki sposób Karnkowski obchodził się z ustawodawstwemsynodalnem, które przy pracy swojej uwzględnił.Tak jak zbiór Łaskiego przyprawił nas o stratę oryginalnych statutówkilku synodów prowincyjonalnych odprawionych przed r. 1527, tak samokollekcyja Karnkowskiego, potwierdzona przez Stolicę Apostolską, pogrążyław zapomnieniu te postanowienia synodalne, które przed r. 1579 niezostały wydrukowane. Niewiele ich tylko znamy w oryginalnem brzmieniu,dzięki kopiom, które w nieznacznej ilości się zachowały; działalność ustawodawczawiększej części ówczesnych synodów prowincyjonalnych znaną namjest dotychczas tylko z fragmentów przez Karnkowskiego przytoczonych.Zachodzi jednak pytanie, czy Karnkowski podawał wyjątki z uchwałsynodalnych w niezmienionej formie, czy wyczerpywał statuta każdego pojedyńczegosynodu, jak nareszcie, jeżeli to wogóle czynił, dostrajał materyjałustawodawczy dawniejszy do potrzeb kościoła w chwili, kiedy kollekcyjęswą do druku przygotowywał.Na pytania te oapowiedziećby można wyczerpująco tylko wtedy, gdybyśmymieli w rękach te wszystkie statuta, które znał i excerpował Karnkowski.Mając jednak chociaż część ich przed sobą, należy tem pilniej porównaćje z zawartością zbioru Karnkowskiego, aby ocenić, czy zrestytuowanieuchwał synodalnych, które nas nie doszły w autentycznych odpisach,możliwem jest przy pomocy kollekcyi z r. 1579.Inna bowiem jest rzecz poznać prawo partykularne pewnej prowincyikościelnej na podstawie układu w pewnym momencie chronologicznym ułożonegoi uwzględniającego tylko takie przepisy różnych synodów, któremocy swej i znaczenia nie utraciły; inna znowu zbadać usiłowania pojedyńczychsynodów, skierowane do załatwienia bieżących spraw kościoła i dozapobieżenia rozmaitym niebezpieczeństwom grożącym kościołowi tak od samegokleru, jak od państwa i społeczeństwa.Zbiory takie, jak Łaskiego, Karnkowskiego, Wężyka, mają przedewszystkiemcharakter praktyczny, a ubocznie tylko dostarczają danych historycz-30