Archeologisch onderzoek in de omgeving van het prehistorische

ecente datering van 345 ± 30 BP (GrA-26911) in
deze brief verklaard met een onvoldoende intensieve
Soxhlet-extractie, zoals nodig bij vervuilde
monsters.
De analyse van het monster uit de ‘schedel
Rijckholt 1’(GrA-26905) leverde een datering op
van 210 ± 30 BP (brief CIO 05-11-2004).
Gekalibreerd geeft dat bij 2 sigma een datering
die waarschijnlijk ligt tussen 1645-1684, 1734-
1806 of 1929-1951 n.Chr. Deze ‘merkwaardige’
datering, die volgens het CIO niet het gevolg was
van onvoldoende reiniging van het monster,
wordt in het tweede deel van deze bijdrage uitvoerig
besproken.
De nieuwe dateringen aan bot en gewei uit mijn
48 (opgraving Werkgroep; GrA-26907)) en van
het plateau (vulling van Waterbolks schachten
7 en 10; GrA-26913, GrA-26903) zijn ongeveer
even oud als die van het geweifragment uit mijn
67 (onder de vloer van het Groot Atelier) met de
datering 5065 ± 45 BP (GrN-9058). In kalenderjaren
kunnen ze een periode van ca. 200 tot 250
jaar beslaan, tussen ca. 3970 en 3763 (of 3715)
v.Chr. Wanneer we ook de houtskooldateringen
uit de mijnen in de overwegingen betrekken en
rekening houden met het oud-hout-effect, dan
kan de exploitatie in dit deel van het mijnveld
ten minste 300 jaar hebben geduurd. Dit komt
overeen met Lüning’s fasen III en IV van de
Michelsberg-cultuur.250
Voor een discussie over de duur van de exploitatie
blijken de twee dateringen aan de vondsten
van Van Giffen het interessantst. Het monster uit
locatie III levert de tot nu toe oudste datering
voor ondergrondse mijnbouw in Rijckholt, 5320
± 40 BP (GrA-26909), ofwel 4315-4040 v.Chr. (2
sigma), dat wil zeggen gelijktijdig met de oudste
fasen van de Michelsberg-cultuur.251 Natuurlijk
geeft deze datering niet ‘het’ begin van ondergrondse
mijnbouw in Rijckholt aan, maar ze
spoort goed met de hypothese dat de ondergrondse
exploitatie in de hellingen van de
Schone Grub is begonnen.
Het houweel is met zijn datering van 4470 ± 35
BP (GrA-26904) aanzienlijk jonger. Kalibratie levert
bij 2 sigma een ouderdom op tussen 3340
en 3025 v.Chr. Dit mijnwerkerswerktuig is even
oud als het enige aardewerkfragment dat is opgegraven
in het Rijckholtse mijngebied, een bodemfragment
dat kan worden toegewezen aan
de Stein-groep 252. De ‘schedel Hamal-Nandrin’,
tot slot, wijst gezien zijn datering van 3840 ± 35
BP (GrA-26908), of tussen 2459 en 2201 v.Chr.,
op menselijke aanwezigheid in de omgeving van
Rijckholt ten tijde van de Klokbeker-cultuur.
2.4 Duur van de exploitatie
Voor de interpretatie en waardering van deze
dateringen uit het mijnbouwgebied kunnen we
twee soorten gegevens gebruiken, te weten
enerzijds gegevens over de gebruiksduur van
vergelijkbare vuursteenmijnen en anderzijds informatie
over de nederzettingen en graven
waarin de in Rijckholt gemijnde vuursteen wordt
aangetroffen.
2.4.1 Vergelijking met andere vuursteenmijnen
Bij de mijnen is vooral Spiennes (Henegouwen in
Zuidwest België) van belang, mede omdat de
daar gemijnde vuursteen macroscopisch niet van
het vuursteen uit Rijckholt kan worden onderscheiden.253
Ook de dateringen voor de mijnen
in Valkenburg (Nederland) en de Lousberg (Aken,
Duitsland) kunnen een bijdrage leveren, omdat
hun producten regelmatig samen voorkomen
met gemijnde Rijckholt-vuursteen.
Voor Spiennes zijn inmiddels vijftien dateringen
van materiaal met een verwaarloosbare eigen
leeftijd gepubliceerd.254 Een monster is afkomstig
uit een prehistorische mijngang (Beta
194770, 4580 ± 40 BP, dat wil zeggen tussen
3500 en 3104 v.Chr.), de overige uit de vulling van
schachten. Hun ouderdom varieert van 5510 ± 55
BP (Lv-1566) tot 4200 ± 35 BP (GrA-35955).
Volgens deze 14C dateringen zal de ondergrondse
mijnbouw in Spiennes dus ergens vóór 4200
v.Chr. zijn begonnen en tot na 2700 v.Chr. hebben
geduurd. De dateringen voor Rijckholt val-
265
—
²⁵⁰ Lüning 1967; Lanting & Van der Plicht
1999/2000.
²⁵¹ Cf. Lanting & Van der Plicht 1999/2000.
²⁵² Van Giffen 1925, Pl. 4; VII, 35.
²⁵³ Felder et al. 1998, De Grooth in druk. Dit
werd onlangs bevestigd tijdens een informele
Workshop in Namen (30-11-
2009), met als deelnemers Pierre Allard,
Laurence Burnez-Lanotte, Hélène Collet,
Marjorie de Grooth en Michel Woodbury.
Macroscopisch zijn slechts minieme
verschillen aanwezig, die uitsluitend op
verse, ongepatineerde oppervlakken
kunnen worden herkend. Zelfs met behulp
van een referentiecollectie lijkt het
ondoenlijk om artefacten uit een archeologische
context op grond van deze
verschillen aan een van de bronnen toe
te wijzen. Hetzelfde geldt voor het materiaal
uit Jandrain-Jandrenouille en de
‘Silex grenu d’Hesbaye’ (Allard 2005).
²⁵⁴ Collet et al. 2006; Collet, Hauzeur & Lech
2008; Collet, Jadin & Woodbury 2008.