Archeologisch onderzoek in de omgeving van het prehistorische

296
—
³⁹⁴ Van Vark 1972, 29-30.
³⁹⁵ Van Vark 1972, 31.
³⁹⁶ Van Vark 1972, 26.
³⁹⁷ Dr. J. Huizinga was destijds hoofd van de
afdeling voor Antropologie van het Anatomisch
Laboratorium van de Rijksuniversiteit
Utrecht.
³⁹⁸ Huizinga 1959, 41.
³⁹⁹ Helaas zonder literatuurreferenties.
⁴⁰⁰ Van Vark 1972, 27.
die dit opleverde daarom zeer moeilijk onderling
met elkaar waren te vergelijken. Dit probleem
vormde een belangrijke reden waarom zijn onderzoek
op dat moment als zeer voorlopig moest
worden beschouwd.
Van de Rijckholt-schedel bleken zeven neurocraniale
maten betrouwbaar gemeten te kunnen
worden.394 Van Vark nam de volgende maten:
1 Grootste schedellengte (G-op);
2 Grootste schedelbreedte (EU-EU);
3 Kleinste voorhoofdsbreedte (ft-ft);
4 Grootste voorhoofdsbreedte (CO-CO);
5 Grootste achterhoofdsbreedte (ast-ast);
6 Horizontale omvang;
7 Booglengte van het voorhoofdsbeen (n-b).
Deze zeven maten geven gezamenlijk slechts
een beperkte indruk van de morfologische verschillen
of overeenkomsten tussen de uiteindelijk
slechts 50, volgens Van Vark, bruikbare en
vergelijkbare referentieschedels. Van deze 50 referentieschedels,
van een Pithecantropusschedel
tot Zoeloe-schedels tot recente Inuitschedels,
is de D2-afstand tot de
Rijckholt-schedel opgenomen in een tabel.395
Hoe kleiner de D2-afstand, hoe groter de gelijkenis
met de onderzochte schedel.
Recente en subrecente schedels uit Nederland
(Geertruidenberg, terpfriezen, Ameland, West-
Friesland en Noord-Holland) blijken allemaal
een vergelijkbare D2-afstand tot de Rijckholtschedel
te hebben als mesolithische en vroeg-
en midden-neolithische schedels afkomstig uit
Frankrijk, Duitsland, Denemarken en
Noorwegen. Op basis van een statistisch relevante
vergelijking van de schedelmaten van deze
referentieschedels en de D2-afstand tot de
Rijckholt-schedel, komt Van Vark tot de slotsom
dat ‘op grond van de getabelleerde getallen generlei
conclusie aangaande de ouderdom van de
schedel van Rijckholt kan worden getrokken’.396
Hij zegt dus hiermee klip en klaar dat hij op basis
van zijn neurocraniaal onderzoek eigenlijk helemaal
niets met betrekking tot een mogelijke datering
van deze schedel te melden heeft.
Slechts één schedel komt met zijn zeer geringe
D2-afstand van 2.181 in de buurt van de Rijckholtschedel,
namelijk een schedel afkomstig uit de
IJssel (Sluisput) bij Deventer. Deze in 1949 gevonden
mannelijke schedel (S11, C3) werd indertijd op
grond van de vondstomstandigheden verondersteld
mesolithisch te zijn. Interessant in dit geval
is dat volgens fysisch antropoloog J. Huizinga397
deze schedel ‘tot een bijkans pathologische graad
is gedeformeerd’ en daarom voor vergelijkend
onderzoek niet geschikt is.398 Van Vark schrijft
hier verder over dat men uit de morfologische gelijkenis
tussen slechts twee schedels niets mag
concluderen: men kan immers van doen hebben
met toeval, of de schedels kunnen, ondanks hun
gelijkenis, van twee heel verschillende populaties
afkomstig zijn.
Hierna vervolgt Van Vark zijn verhaal399 over
mogelijke significante verschillen tussen welgeteld
één laat-neolithische Deense schedel (die
morfologisch totaal afwijkt van de Rijckholtschedel)
en alweer verondersteld oudere schedels.
Dit beeld geeft volgens hem een ‘nieuw argumentje’
voor zijn hypothese ‘dat met het
intreden van het Laat-Neolithicum in Noord- en
West-Europa bevolkingsgroepen met een totaal
andere schedelmorfologie deze gebieden invadeerden’.400
Hij spreekt van ‘verondersteld oudere
schedels’ en dat is natuurlijk veelzeggend.
Deze schedels zijn niet gedateerd en hier is dus
sprake van een fraaie cirkelredenering.
Desondanks meent hij dat dit gegeven interessant
is, ‘omdat dit er eventueel op zou kunnen
wijzen, dat de schedel van Rijckholt uit een periode,
die vóór deze invasie ligt, afkomstig is’.
Ongetwijfeld wordt hier op de migrerende
Bekerculturen in het Laat-Neolithicum gedoeld,
dat was immers een hot item in de jaren ’60 en
’70 van de vorige eeuw.
De vorm van de Rijckholt-schedel is laag dolichocephaal,
dus langschedelig. Het voorhoofd is
plat, met een goed ontwikkelde wenkbrauwboog
(glabella). Het aangezicht en de neus zijn
breed, het verhemelte is zeer breed. Van de laatneolitische
Klokbekermensen werd indertijd nog
aangenomen dat dit vooral kortschedelige
nieuwkomers (immigranten?) waren. In deze
trend doorredenerend komt Van Vark tot de
conclusie dat de schedel van Rijckholt zeer waar-