Archeologisch onderzoek in de omgeving van het prehistorische

More documents

Recommendations

Info

32 — ¹¹⁹ Brounen et al. 1993; Felder & Felder 1998, 118. ¹²⁰ Schokker 2003. ¹²¹ Kuyl 1980. 6 Het onderzoeksgebied Het onderzoeksgebied ligt tussen de bewoningskernen Rijckholt en Gronsveld in het westen en Sint Geertruid in het oosten. Deze kernen zijn onderdeel van de gemeente Eijsden-Margraten (afb. 1). In de onderstaande paragrafen wordt de geologische opbouw van het gebied behandeld, de relevante bodemvormende processen en de bewoningsgeschiedenis. 6.1 De geologische opbouw De geologische opbouw van het gebied is complex. De oudste afzettingen, die lokaal direct aan het oppervlak kunnen worden gevonden, bestaan uit een dik pakket kalksteen. Ze zijn in zee gevormd tijdens het Boven-Krijt, 65-144 miljoen jaar geleden. De oudste lagen behoren tot het zogenoemde Gulpens Krijt en zijn onderdeel van de Formatie van Gulpen (afb. 4). Ze dagzomen ten zuiden van Rijckholt. De Formatie van Gulpen bevat in het bovenste deel (Kalksteen van Lanaye) blauwgrijze tot zwartgrijze vuursteen. De bovenkant van het Boven-Krijt wordt gevormd door de Formatie van Maastricht (70,6- 65,5 miljoen jaar geleden). Deze komt vooral voor ten noorden van Rijckholt (afb. 4). Ook in deze Formatie worden verschillende ‘Kalkstenen’ onderscheiden; uit de Kalksteen van Emael is de zogenoemde grijze Valkenburg-vuursteen gewonnen.119 In het Mioceen (23-5 miljoen jaar geleden) trok de zee zich terug naar het westen en werd Zuid- Limburg opgenomen in het stroomgebied van de Maas. Als gevolg van de voortdurende opheffing van het gebied kwam de Maas steeds westelijker te stromen en sneed zich steeds dieper in de ondergrond in. Door de opheffing van het gebied en een afwisseling van koude en gematigde klimaatsperioden vond de insnijding trapsgewijs plaats en ontstonden de Maasterrassen met daarbij behorende afzettingen van de Maas. De terrassen worden afhankelijk van ouderdom en hoogteligging aangeduid als hoog-, midden en laagterras. Omstreeks 300.000 jaar geleden werd er löss op Oude Maasterrasafzettingen afgezet; de Maas had haar stroom in westelijke richting verlegd. De löss behoort tot de Formatie van Boxtel, Laagpakket van Schimmert120 en wordt traditioneel opgedeeld in de Onderste, Middelste en Bovenste löss.121 De Onderste löss dateert uit het Saalien (ca. 300.000-130.000 jaar geleden) en de Middelste en Bovenste Löss uit het Weichselien (ca. 116.000-11.500 jaar geleden). Het onderscheid in de verschillende lösspakketten is gebaseerd op kleur, gelaagdheid en de aanwezigheid van ijzer- en mangaanconcreties. In warmere perioden hebben zich in de löss bodems gevormd. De Rocourt-bodem is gevormd in de top van de Onderste löss en dateert uit het Eemien (ca. 130.000-116.000 jaar geleden). De Kesselt-bodem (Horizont van Nagelbeek) is gevormd in de top van de Middelste löss. Over de datering van deze bodem bestaat discussie. Vermoedelijk dateert deze uit het Denekamp interstadiaal. In het onderzoeksgebied is niet overal löss afgezet, en op andere plaatsen is de löss door erosie en elders op de löss of op de Maasafzettingen als colluvium afgezet. De dalen waarlangs de plateaus in de richting van de Maas afwaterden, hebben duidelijke sporen achtergelaten in de vorm van droogdalen. Deze insnijdingen worden vaak aangeduid met het toponiem ‘grub’; dit toponiem kan ook verwijzen naar een afgraving of holle weg. De afwateringspatronen zijn ook verantwoordelijk voor het ontstaan van de ‘kapen’. De kalksteen is op sommige plaatsen opgelost als gevolg van chemische verwering door regenval. Hier zijn zogenaamde geologische orgelpijpen ontstaan. De bovenliggende lagen zijn hierin nagezakt. Afbeelding 5 toont een dwarsdoorsnede door De Kaap vanaf het dal van de Schone Grub tot aan het dal van de Sint Geertruiderweg. Het geeft een beeld van de verschillende geologische Formaties die (dicht) aan het oppervlak liggen. Hier is te zien dat ten noorden van de Schone Grub de kalkstenen van de Formatie van Maastricht voorkomen. Ten zuiden van het dal zijn die niet aanwezig. Globaal gezien neemt de gelaagdheid van de kalksteenafzettingen naar het noorden en het westen af. Ter hoogte van de vuursteenmijnen
311 312 313 Gronsveld 1:25.000 Rijckholt 180 Savelsbosch Henkeput Schone Schone Grub Grub Vuursteenmijn Maarlanderweg Maarlanderweg Eijsderweg Eijsderweg De Bosrand (camping) 181 Eijsderbosch Legenda Eckelrade Sint Geertruid Moerslag Bebouwde kom Formatie van Gulpen Formatie van Maastricht Maasafzettingen Löss Hellingafzettingen Geologisch profiel Afb. 4 Geologische kaart (naar Felder & Felder, 1998). Geologisch profiel verwijst naar afbeelding 6. ligt de Kalksteen van Lanaye (Formatie van Gulpen) dicht aan het oppervlak.122 Op De Kaap is de Kalksteen van Lanaye afgedekt door metersdikke pakketten zand en grind. Dit materiaal is afgezet door de Maas die hier ca. 1 miljoen jaar geleden stroomde (Formatie van Beegden, Laagpakket van St. Geertruid).123 De basis van deze Oude Maasterrasafzettingen ligt op ca. 115 m boven NAP. Op de Maasafzettingen worden vanaf 300.000 jaar geleden achtereenvolgens de Onderste, Middelste en Bovenste Löss afgezet (afb. 5). Op de hellingen en de dalen komen hellingafzettingen en colluvium voor. Aan het oppervlak komen alleen hellingafzettingen voor die grotendeels jonger zijn dan de Bovenste Löss.124 6.2 De bodemkundige opbouw In de löss heeft bodemvorming plaatsgevonden. In de eerste plaats heeft ontkalking plaatsgevonden van het materiaal.125 In het onderzoeksgebied ligt de ontkalkingsgrens op ca. 2 tot 3 m Bron: Felder & Bosch, 1994 33 — ¹²² Felder & Bosch 2000; Felder & Felder 1998. ¹²³ Felder & Felder 1998, Westerhoff & Weerts 2003. ¹²⁴ Felder & Felder 1998, 123. ¹²⁵ Over het ontstaan van de niet-kalkhoudende löss bestaan verschillende hypothesen (Mücher 1973).
Page 1 and 2: Een waardestellend onderzoek op sch
Page 3 and 4: Samenvatting In 2008 en 2009 heeft
Page 5 and 6: te zijn. Deze schedel, zonder begel
Page 7 and 8: 8.3.1.2 Archeologisch onderzoek 201
Page 9 and 10: 311 312 313 178 Oost-Maarland Maarl
Page 11 and 12: 2 Aanleiding voor het onderzoek Tus
Page 13 and 14: 312 311 0 250m 180 Afb. 2 Locatie v
Page 15 and 16: 3 Doel van het onderzoek Het doel v
Page 17 and 18: Tabel 1: Archeologische indicatoren
Page 19 and 20: Tabel 2: Typologische samenstelling
Page 21 and 22: tatie tot gevolg hebben (tabel 4).
Page 23 and 24: verkleurt en kan uiteenvallen in kl
Page 25 and 26: facten dit patroon ook volgen, waar
Page 27 and 28: 5 Werkwijze Bij het onderzoek van h
Page 29 and 30: naast vindt onderzoek plaats door m
Page 31: gorie natuursteen. Natuursteen (kwa
Page 35 and 36: 311 312 313 onder het maaiveld. Na
Page 37 and 38: ligt de Bt-horizont direct aan het
Page 39 and 40: 1924 1965 1949 1979 1995 2008 waren
Page 41 and 42: 311 312 313 178 Oost-Maarland Breus
Page 43 and 44: onderscheiden activiteiten. De indi
Page 45 and 46: 311 312 313 8.1 De Kaap 8.1.1 Perce
Page 47 and 48: 310750 311000 311250 Rijckholt 0 17
Page 49: +m NAP 123,10 122,10 121,10 120,10
Page 52 and 53: 52 — +m NAP 122,80 122,30 121,80
Page 54 and 55: 54 — +m NAP 122,00 121,00 120,00
Page 56 and 57: 56 — ¹⁵⁰ Dit onderzoek is ui
Page 58 and 59: 58 — ¹⁵¹ Het onderzoek is doo
Page 60 and 61: 60 — Afb. 27 Interpretatie van we
Page 62 and 63: 62 — ca 1,0 m -mv ca 1,6 m -mv Af
Page 64 and 65: 64 — 100 90 80 70 60 % 50 40 30 2
Page 66 and 67: 66 — aantal aantal 12 10 8 6 4 2
Page 68 and 69: 68 — ¹⁵⁶ Vanwege de grote ve
Page 70 and 71: 70 — Tabel 11: Klingen naar type
Page 72 and 73: 72 — scheuren in de vuursteen. De
Page 74 and 75: 74 — kwarts varieert van 3 tot 30
Page 76 and 77: 76 — aantal aantal ¹⁶⁰ De co
Page 78 and 79: 78 — Tabel 22: Enkele karakterist
Page 80 and 81: 80 — Afb. 42 Verspreiding van all
Page 82 and 83:
82 — % 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 2
Page 84 and 85:
84 — Tabel 25: Typologische samen
Page 86 and 87:
86 — Tabel 29: Aanwezigheid en aa
Page 88 and 89:
88 — 342 433 4 43 434 341 340 339
Page 90 and 91:
90 — Tabel 33: Verspreiding van h
Page 92 and 93:
92 — % 35 30 25 20 15 10 5 0 Tabe
Page 94 and 95:
94 — `2 1 Afb. 52 1: gebroken gep
Page 96 and 97:
96 — breedte mm Tabel 37: Verdeli
Page 98 and 99:
98 — 2 1 Afb. 56 1-2: afslagen (s
Page 100 and 101:
100 — 1 Afb. 58 1-2: kernen (scha
Page 102 and 103:
102 — % 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0
Page 104 and 105:
104 — ¹⁶⁶ In de boringen wer
Page 106 and 107:
106 — aantal aantal 16 14 12 10 8
Page 108 and 109:
108 — 584 587 586 585 583 516 515
Page 110 and 111:
110 — 311350 311400 311450 311500
Page 112 and 113:
112 — 584 587 586 585 583 516 515
Page 114 and 115:
114 — ceerde artefacten uitsluite
Page 116 and 117:
116 — afgezet en dat het tussenti
Page 118 and 119:
118 — ¹⁷⁰ Waterbolk 1994, ma
Page 120 and 121:
120 — 311250 311500 311750 Rijckh
Page 122 and 123:
122 — +m NAP 125,80 125,30 124,80
Page 124 and 125:
124 — Tabel 53: Verdeling van de
Page 126 and 127:
126 — diepte -mv in cm % 100 -130
Page 128 and 129:
128 — 50 45 40 35 30 % 25 20 15 1
Page 130 and 131:
130 — 8.1.2.4 Conclusie en discus
Page 132 and 133:
132 — ¹⁷⁴ Dit onderzoek is u
Page 134 and 135:
134 — ¹⁷⁶ De onbewerkte stuk
Page 136 and 137:
136 — Afb. 83 Lengte en breedte v
Page 138:
138 — 1 2 3 0 3cm
Page 141 and 142:
1 2 3 Afb. 89 1-3: kernen (schaal 1
Page 143 and 144:
eedte mm 80 70 60 50 40 30 20 10 0
Page 145 and 146:
% breedte mm 35,0 30,0 25,0 20,0 15
Page 147 and 148:
Tabel 65: Cortexbedekking op gemodi
Page 149 and 150:
Tabel 67: Verdeling artefacten naar
Page 151 and 152:
Tabel 70: Verspreiding van het aant
Page 153 and 154:
153 — 141 137 138 139 140 142 143
Page 155 and 156:
Tabel 72: Vondsten naar bodemhorizo
Page 157 and 158:
Aantal 8 7 6 5 4 3 2 1 0 niet aange
Page 159 and 160:
8.1.4.3 Conclusie en discussie De g
Page 161 and 162:
ouwvoor terechtkomen. Omdat het geb
Page 163 and 164:
Tabel 74: Typologische samenstellin
Page 165 and 166:
1 2 Afb. 105 Klopsteen van gepolijs
Page 167 and 168:
3 1 2 Afb. 107 Gebroken klingen (sc
Page 169 and 170:
eedte mm % 45 40 35 30 25 20 15 10
Page 171 and 172:
Tabel 77: Gemodificeerde en ongemod
Page 173 and 174:
Tabel 80: Verdeling artefacten naar
Page 175 and 176:
Tabel 82: Aanwezigheid van patina o
Page 177 and 178:
177 — Afb. 113 Verspreiding van a
Page 179 and 180:
179 — Afb. 115 Verspreiding van k
Page 181 and 182:
Tabel 83: Verspreiding van het aant
Page 183 and 184:
Afb. 117 Locatie van de raaien op p
Page 185 and 186:
eedte mm 50 45 40 35 30 25 20 15 10
Page 187 and 188:
eedte mm 45 40 35 30 25 20 15 10 5
Page 189 and 190:
Tabel 90: Gemodificeerde en ongemod
Page 191 and 192:
Tabel 93: Aanwezigheid van cortex (
Page 193 and 194:
% 35 30 25 20 15 10 5 0 Tabel 96: G
Page 195 and 196:
312200 312300 312400 1359 1360 1361
Page 197 and 198:
197 — Afb. 126 Verspreiding van d
Page 199 and 200:
311750 312000 312250 0 Kiezelkuilsw
Page 201 and 202:
45 40 35 30 25 % 20 15 10 5 0 1-10
Page 203 and 204:
Tabel 97: Typologische samenstellin
Page 205 and 206:
eedte mm 35 30 25 20 15 10 5 0 Tabe
Page 207 and 208:
Tabel 100: De onderscheiden categor
Page 209 and 210:
Tabel 102: Verdeling van de aanwezi
Page 211 and 212:
Tabel 105: Voorkomen van patina op
Page 213 and 214:
aantal 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
Page 215 and 216:
Bouw voor Colluvium Bt-horizont 0 1
Page 217 and 218:
Tabel 108 Verdeling van de ondersch
Page 219 and 220:
1 Afb . 143 Levallois kern (schaal
Page 221 and 222:
1 Afb. 145 Klingkern (schaal 1:1).
Page 223 and 224:
1 2 3 Afb. 147 1-4: Klingen (schaal
Page 225 and 226:
onbewerkte stukken vuursteen. De ou
Page 227 and 228:
dateren uit de 14e-15e eeuw. De sch
Page 229 and 230:
9 Conclusie en discussie 9.1 Inleid
Page 231 and 232:
en jongere afzetting is dan de kalk
Page 233 and 234:
Tabel 112: Verdeling van de vondste
Page 235 and 236:
ken klingen van >80 mm komen zelden
Page 237 and 238:
313 312 311 Afb. 149 Voorkomen van
Page 239 and 240:
perioden dagzomen. Het is dus mogel
Page 241 and 242:
Brounen, F.T.S., 1998: Vergeten lan
Page 243 and 244:
Geyter, G. de, & R. Nijs 1982: Petr
Page 245 and 246:
Maarleveld, G.C., 1973: Periglacial
Page 247 and 248:
Smidt, J.T. de, 1981: De Nederlands
Page 249:
Bijlagen Bijlage I: kenmerken van d
Page 252 and 253:
252 — Bijlage II: gemodificeerd 1
Page 255 and 256:
Samenvatting In de 20e eeuw zijn ve
Page 257 and 258:
311250 311500 311750 312000 over ca
Page 259 and 260:
Legenda Geologische orgelpijpen Nie
Page 261 and 262:
261 —
Page 263 and 264:
Afb. 5 Foto 1925-69 van de opgravin
Page 265 and 266:
ecente datering van 345 ± 30 BP (G
Page 267 and 268:
Afb. 6 Verspreiding van artefacten
Page 269 and 270:
men bij Rullen zijn verwerkt, zijn
Page 271 and 272:
ijl die vermoedelijk tot de grafgif
Page 273 and 274:
3 Schedel ‘Rijckholt 1’ nader b
Page 275 and 276:
slachtsspecifieke kenmerken scoren
Page 277 and 278:
toekomst ook deze schedel zeer waar
Page 279 and 280:
werden weggedrukt. Op dit moment we
Page 281 and 282:
Literatuur Aldenhovener Platte 1979
Page 283 and 284:
Gehlen, B. & W. Schön 2009: Jünge
Page 285 and 286:
Kieselbach, P., 2000: Metamorphose
Page 287 and 288:
Vanmontfort, B., H. Collet & Ph. Cr
Page 289 and 290:
1 Inleiding Het eindverslag van de
Page 291 and 292:
2 Onderzoek aan de schedel ‘Rijck
Page 293 and 294:
Afb. 4 Pathologie aan voorhoofd en
Page 295 and 296:
3 Is dit een neolithische schedel?
Page 297 and 298:
schijnlijk in het Neolithicum en ze
Page 299 and 300:
uiterlijk en het gewicht van de Rij
Page 301 and 302:
6 Samenvattend Van Vark heeft begin
Page 303:
Rubini, M., E. Bonafede & S. Moglia
show all

Archeologisch onderzoek in de omgeving van het prehistorische

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?