Archeologisch onderzoek in de omgeving van het prehistorische

298
—
⁴⁰⁹ WEA 1980, 524-525.
⁴¹⁰ Vaak baggervondsten.
⁴¹¹ Veelal in de Proceedings Koninklijke
Nederlandse Akademie van Wetenschappen.
⁴¹² Huizinga 1959.
⁴¹³ Louwe Kooijmans 1970.
⁴¹⁴ Louwe Kooijmans 1970, 54-55.
⁴¹⁵ Ter Schegget 1999, 209-210.
4 Craniometrie in de
periode 1960-2000
Internationaal gezien hielden fysisch antropologen
zich over de gehele linie bezig met schedelmetingen
onder het motto ‘meten is weten’, ook
wel craniometrie of antropometrie genoemd.
De WEA adviseert in 1980 het gebruik van diverse
schedelmaten om eventueel te kunnen bepalen
of een schedel vermoedelijk van een vrouw
dan wel van een man afkomstig is. Uit een
Amerikaans onderzoek van 150 bekende schedels
(75 mannelijk en 75 vrouwelijk) bleek het
foutenpercentage van een dergelijke geslachtsbepaling
wel meer dan 13% te zijn.409
In ons land was in de jaren ’60, ’70 en ’80 van de
vorige eeuw vooral het Instituut voor
Antropobiologie van de Rijksuniversiteit Utrecht
actief op het terrein van de craniometrie.
Mensen als J. Huizinga, T. Constandse-
Westermann en R. Perizonius hielden zich bezig
met antropometrische kenmerken en variaties.
Vooral schedels van het zogeheten Téviec-type
staan in de jaren ’60 en ’70 in de belangstelling,
omdat deze schedels uit het Franse Téviec grote
morfologische overeenkomsten zouden vertonen
met enige zware, robuuste langvormige
schedels afkomstig uit Nederlandse rivieren.410
De in Téviec gevonden schedels werden verondersteld
in het Mesolithicum te dateren, en aan
dit schedeltype werd grote wetenschappelijke
waarde gehecht door mensen als D.P. Bosscha
Erdbrink en J. Tacoma. Dit type schedel werd
reeds in de jaren ’30 gevonden en werd vernoemd
naar de vindplaats Téviec in het Franse
Morbihan. Schedels van dit type werden geacht
een aantal specifieke uiterlijke kenmerken gemeen
te hebben. Voor ons verhaal is van belang
dat de Téviec-schedelvorm dolichocraan is, dat wil
zeggen langschedelig, en dat zij werd verondersteld
te dateren uit het Mesolithicum.
In de jaren ’70 zijn uit Nederland ongeveer vijftig
schedels van dit type bekend en zij zijn vooral
aangetroffen in of nabij de rivieren Maas, Rijn en
IJssel. Over de grens zijn schedels van het veronderstelde
Téviec-type afkomstig uit de Schelde
en de Thames-vallei. Erdbrink noemde ze daarom
River Valley People. In het kader van het zogeheten
River Valley People-project verschenen in de
periode 1964-1992 verschillende publicaties
waarin menselijke schedels en beenderen uit en-
kele Nederlandse rivieren werden onderzocht en
gepubliceerd.411
In navolging van Huizinga412 tracht L.P. Louwe
Kooijmans in zijn publicatie over mesolithische
artefacten van bot en gewei eveneens een mogelijke
link te leggen tussen de schedels van het
Téviec-type en zware schedels uit de
Koerhuisbeek bij Deventer die midden jaren ’30
zijn opgegraven.413 Hij realiseert zich wel dat
een vergelijkbare schedelvorm nog niets zegt
over een mogelijke (mesolithische) datering,
maar hij gaat toch wel zo ver dat hij een vroegneolithische
of mesolithische datering van de
diepst gelegen schedel het meest aannemelijk
acht.414
Vaak wordt aangenomen dat zware, zogenaamde
gemineraliseerde botten heel erg oud zullen
zijn. Het is echter onjuist om voetstoots aan te
nemen dat het exterieur of gewicht van een bot
iets zegt over de ouderdom ervan. In dit kader is
‘als proef op de som’ enige jaren geleden een
zwaar en nagenoeg versteend dijbeen (femur) afkomstig
uit de Maas bij het Brabantse Kessel
met behulp van 14C gedateerd. Dit dijbeen (GrN-
20588) had als datering 1490 ±. 25 BP en stamt
daarmee uit de Vroege Middeleeuwen, omstreeks
600 AD.415
Inmiddels zijn ook een aantal 14C-dateringen bekend
geworden van schedels van de zogeheten
River Valley People oftewel schedels van het
Téviec-type. Al deze schedels werden verondersteld
mesolithisch of nog ouder zijn.
Ten eerste is daar de Koerhuisbeek 2 uit de IJssel
bij Deventer. Deze schedel is gedateerd op 1460
± 80 BP en stamt dus uit de Vroege
Middeleeuwen (OxA-669).
De ‘Hengelo I schedel’, gevonden in het
Twentekanaal, werd gedateerd op 2260 ±. 60 BP,
met 2 sigma is dat circa 405-175 BC. Deze schedel
dateert dus uit de Midden- of Late IJzertijd
(OxA-3758).
En de ‘Hummelo II schedel’, gevonden in de
Oude IJssel, dateert uit 2530 ±.90 BP en is dus
zeker niet ouder dan de Vroege of Midden-
IJzertijd (OxA-616).
Het is overigens wel significant dat er over het