Archeologisch onderzoek in de omgeving van het prehistorische

266
—
²⁵⁵ Collet, Hauzeur & Lech 2008.
²⁵⁶ Brounen & Ploegaert 1992; Brounen
1995a.
²⁵⁷ Schyle 2006.
²⁵⁸ Rademakers 1998a; Collet, Hauzeur &
Lech 2008.
²⁵⁹ Vergelijk Wansleeben & Verhart 1990.
²⁶⁰ Bijvoorbeeld uit Maastricht-Klinkers
(Schreurs 1992).
²⁶¹ De Grooth 1991.
²⁶² Vermeersch & Burnez-Lanotte 1998.
²⁶³ Vanmontfort, Collet en Crombé 2008.
²⁶⁴ Vergelijk Collet, Hauzeur & Lech 2008.
²⁶⁵ Cf. Van Gijn et al. 2005/2006; Amkreutz
2010.
²⁶⁶ Vermeersch & Burnez-Lanotte 1998; Günther
1997.
len allemaal binnen deze reikwijdte. Hoewel
slechts drie van de dateringen wat de ouderdom
betreft met de Michelsberg-cultuur overeenkomen,
wordt het zwaartepunt van de exploitatie
in Spiennes toch in deze periode geplaatst, vooral
op basis van het frequente voorkomen van
Michelsberg-aardewerk. In de buurt van de
schachten met jonge dateringen lijken geen klingen
meer te zijn vervaardigd, maar uitsluitend
bijlen.255
De beschikbare 14C-dateringen voor de mijnen in
Valkenburg liggen tussen 4670 ± 60 BP (GrN
19831) en 4235 ± 45 BP (GrN-6783C), dat wil zeggen
tussen 3500 en 2500 v.Chr.256 Tot voor kort
waren van de Lousberg alleen dateringen van –
kleine – houtskoolmonsters met zeer grote standaarddeviaties
bekend. Ze lagen tussen 4850
±190 BP (KN-3296) en 4580 ± 140 BP (Kn-2662),
gekalibreerd tussen 3860-3400 en 3490-3090
v.Chr. Inmiddels zijn ook hier AMS-dateringen
uitgevoerd, op een hazelnootschaal en op edelhertgewei.257
Deze nieuwe dateringen, tussen
4590 ± 60 BP (UtC-14479) en 4410 ± 60 BP
(UtC-14473), worden gezien als de neerslag van
mijnbouwactiviteiten gedurende ten minste 200
(3300-3100 v.Chr.) en ten hoogste 500 jaar (3500-
3000 v.Chr.). Ook hier kan worden opgemerkt
dat op de vindplaats een aanzienlijk aantal
Michelsberg-scherven is aangetroffen.
2.4.2 Gegevens uit andere archeologische
contexten
Een schatting van de duur van de exploitatie kan
ook worden gemaakt door te kijken naar de aanwezigheid
van artefacten van gemijnde vuursteen
in nederzettingen en begravingen. Hierbij
worden we met verscheidene problemen geconfronteerd.
Ten eerste is het niet eenvoudig om een sluitende
definitie van het begrip ‘gemijnde vuursteen’
te geven. Uit de analyses van het debitage-afval
in Rijckholt en Spiennes blijkt dat in deze centra
vooral (halffabricaten van) bijlen met ovale
dwarsdoorsnede, beitels en macrolithische klingen
– met een lengte van ten minste 8 cm en een
minimale breedte van 2,5 cm – werden gefabriceerd.258
Ook brede, robuuste eindschrabbers –
groter dan 5 cm – lijken overwegend van gemijnde
vuursteen te zijn gemaakt.259 Hoewel er
inmiddels enkele voorbeelden bekend zijn van
macrolithische spitsklingen die onmiskenbaar
van eluviale vuursteen zijn gemaakt,260 blijft
deze pragmatische definitie in zijn algemeenheid
bruikbaar. Hij wordt dus – faute de mieux – ook in
deze bijdrage gehanteerd.
Een tweede probleem bestaat in de al eerder
vermelde onmogelijkheid om materiaal uit de
mijnen van Rijckholt, Spiennes en Jandrain-
Jandrenouille van elkaar te onderscheiden. In
een eerdere bijdrage261 zijn, als tussentijdse oplossing,
alleen vindplaatsen bekeken in streken
waar Rijckholt het dichtstbijzijnde en best bereikbare
mijnbouwcentrum was. De goed gedateerde
vindplaatsen in het Nederlandse
Westelijke Rivierengebied en de kuststreek bleven
daarbij buiten beschouwing. In het huidige
overzicht worden deze vindplaatsen ook in de
discussie betrokken, omdat ze in meer algemene
zin interessante informatie leveren over veranderende
patronen in het gebruik van gemijnde
vuursteen. Gebieden waar Spiennes de meest
waarschijnlijke bron is, worden ook nu buiten
beschouwing gelaten. Vermeersch & Burnez-
Lanotte262 en Vanmontfort, Collet & Crombé263
bieden recente overzichten van de situatie in
België. Over de verspreiding in Noord-Frankrijk
is nog weinig bekend.264
Ten derde zijn de criteria die worden gebruikt bij
de toewijzing van in nederzettingen gevonden
vuursteen aan een herkomstgebied in veel gevallen
niet eenduidig. Zo is niet altijd duidelijk of
de grondstof op natuurlijke wijze (bijvoorbeeld
door fluviatiel transport) of door menselijke activiteiten
in een ver van de bron verwijderd gebied
is terechtgekomen.265 Ook wordt steeds duidelijker
dat er in de relevante periode in het vuursteenmateriaal
op bovenregionaal niveau geen
gidsartefacten kunnen worden herkend.
Weliswaar zijn er bepaalde trends herkenbaar in
bijvoorbeeld de vormen van pijlspitsen, maar die
hebben geen absolute daterende waarde.266 Een
goed voorbeeld wordt gevormd door de zogeheten
‘Buren bijl’, een groot en zwaar subtype van