Download deel 1 - Textualscholarship.nl

90
Mijn reyse gunstigh zijt: op dat ick met verblyden
Mach aen een goede kust het Ancker laten glyden,
Al-waer ick nau geland, zal mijn beloft voldoen,
En 't heyligh Altaer plat met heeten Wieroock voen. (r. 7-12)
De voorstelling van een gedicht als een zeereis is een bekend literair motief,
dat men bij tal van klassieke, middeleeuwse en renaissancistische
dichters kan aantreffen. Het werd met name geëigend geacht voor het
`exordium' en de `penoratio' , als momenten in een gedicht waarop de
dichter op zijn eigen arbeid reflecteert. 54 Voor een gedicht over de zeevaart
is dit motief natuurlijk extra functioneel. Maar ook Du Bartas hanteert
het bij herhaling en het is aan hem dat Vondel het, evenals de
voorstelling van God als "Admirael" , ontleent. Daarnaast valt er in de
verwoording ook enige invloed van Van Borsselens Strande te bespeuren.ss
Duidelijker is de invloed van Van Borsselen echter in het volgende onderdeel,
de propositio. We hebben gezien dat Vondel hier een algemene
stelling presenteert, met de daarbij horende bewijzen, die het ontstaan
van de zeevaart, de uitvinding van de zeevaartkundige technieken en de
eerste zeevaarders betreffen (r. 13-60). Die opbouw zal hij in grote trekken
ontleend hebben aan Van Borsselens Strande. Ook Van Borsselen
komt, na het `exordium', eerst met een verhaal waarin, op vergelijkbare
manier als bij Vondel, wordt geschetst hoe de hebzucht van de mensen
hen ertoe heeft gebracht goud te gaan delven en de zeeën te gaan bevaren
op zoek naar nieuwe goudmijnen. 56 Ook bij hem dient dit ter
adstructie van een soort ` `voortstel met verbreding" , 57 al betreft de "verbreding"
hier niet een universeel perspectief, maar een tegenstelling
waardoor het eigenlijke onderwerp scherper in focus wordt gebracht. Van
Borsselen kan deze opbouw op zijn beurt ontleend hebben aan de Premier
Jour van de Premiere Sepmaine van Du Bartas, die het eerst heeft
over de heiligheid Gods, alvorens te beginnen over diens schepping, de
aarde.58
Het betreft hier in beide gevallen alleen een structurele overeenkomst,
al lijkt Vondels passage, met zijn schets hoe de mens uit hebzucht er toe
54- Cu r tius , E u r oaasche Literatur, r. ,p l 3 8 141 , 43S , 4SS, ^ Arbusow, bus w , Co Colores 0 rhetorici,
p. 102 106-108.
^
5s' Zie: i Du u Bartas, a tas , Premier our van de Premiere Se ma i ne
, r. 1-2 en Eden
(Premier Jour o van de Seconde Sepmaine) r. 14 - 1 6. (in: i Works, or , dl. d 2, , p 195 9 S en dl. 3,
p. p 1). Zie: . Beekman, , Influence de Du Bartas, ,p p. 170; , en Ka Kalf, , 'Bronnen o van Vondels
werken ' 2 28-29. 82. 9Kalff
noteert oeetdaab t daarbij (p. 28): 28 "Echter .schijnt hi'n Vondel ndel hier niet
^ p l p l
begrepen en te hebben, " ^ dat Du Bartas r het et oogg
heeft op p God". . Maa MaarVo Vondel de heeft dat best
begrepen gpen
e enbedoe bedoelt t zelf e ook God. Ook Du Bred
a tas hanteert1 ers wel "Admiral" voor
God (zie: zi Works, rks dl. 2. ,p 268, , r. 62 . Ka Kalifsvergissingwordt s
overgenomen in de 1^Beditie
e (dl. 1. , 42 . 7 Voor r. 8 en n r. -12 9-12 zi zie ook: Van Borsselen, , Strande, , resp. r. 3en
p
p
r.1288- 1288-1293 12 M uller , De e dichtwerken van Philibert van Borsselen, , Pp.
449).
56 R. 1 3 -80. In: Muller, , De e dichtwerken van Philibert van Borsselen , p . 15-17.
57 R. 81 -9 6. In: Mu Muller, 11e
, De e dachtwerke dichtwerken va van Phalrbert van n Borsselen, o , p. p 17. 7
58 R. 13-75. In: Works, , dl. 2, ,pp.
195-197.