Download deel 1 - Textualscholarship.nl

104
zijn argumentatie ten aanzien van de militaire macht ter zee. De vraag
die zich daarbij voordoet is echter, hoe het mogelijk is dat hij deze opvattingen
volgt. Juist de doopsgezinden hadden immers, zeker na het
echec van Munster, het beginsel van de weerloosheid in hun vaandel geschreven.""
Vooropgesteld zij dat Vondel, gegeven de aan de admiraliteiten en
Maurits opgedragen prent, natuurlijk weinig anders kon doen dan over
oorlogstaken schrijven. Maar een voldoende verklaring is dat niet: ook in
gedichten waarbij een dergelijke directe aanleiding ontbreekt, uit hij zich
in deze jaren in positieve zin over de Nederlandse vrijheidsstrijd onder
leiding van Oranje. In de Verghelijckinghe vande verlossinge der kinderen
Israels met de vrijwordinghe der Vereenichde Nederlandtsche Provincien,
in 1612 gepubliceerd achter zijn toneelstuk Het Pascha, luidt het:
0 wonderbaerlijck schict sich Moyses met Orangien!
De een strijdt voor de Wet, den and'ren slael de trom,
En vrijt met synen arm het Euangelium;
Den eenen gaet d'Hebreen de ronde golven banen,
En d'ander legt de syn door eenen vloer van tranen,
Al recht door 't gholvigh Meyr van klibber breyn en bloedt;
De Slaven d'een ontslaet en d'ander steeckt den Hoet
Der vrijheyt inde locht, en eyndlijck streckt sich even
Hun vijandts onderghangh te zamen tot den leven. (r. 46-54)16
Hier klinkt zelfs de opvatting door van Oranje als de bevrijder van het
geloof, wat veeleer een calvinistisch programmapunt ism en dat in regelrechte
tegenspraak lijkt met Menno's standpunt dat het ware geloof nimmer
met het zwaard bevochten mag worden. "s
Nu waren Menno's uitspraken in deze met name gericht tegen de sekte
der Munsterse wederdopers, die gewapenderhand het Godsrijk op aarde
hadden willen brengen. Zijn standpunt ten aanzien van het recht van de
overheid om oorlog te voeren, is heel wat minder duidelijk."' En dat is
niet toevallig.
1 " Van Va de der Zijpp, e vroegere 0o lPp ^ d s gezinden en de krijgsdienst, p . S-11.
116 1FB-editie , dl. 1, ,pp. 263. 3
117 D De V r ankri' r De motiveering van onzen opstand, m.n. p. 76, 1 18-11 ^ lke e mo e o z , 7 , 9, Van
^ ^ p
SSchelven, " " ^ Het "heilig e ^ recht van opstand", ,pp. 14-1 7 ^ 4-4 7 8 . Overigens Ove g e s is b bij lCCalvijn l zelf
over ov d dit t recht t niets ts te 'vinden. n Het komt o t pas p later, at , m.n. na de Bartolomeusnacht in 1 S 72
,
bd bijde l calvinistische theoretici naar voren(Allen, History ^s o 0 political o a thought, o g ht ,pp.
S 6 -S8,
320-328).
11a` D rin k 'De weerloosheid weer 1 oo Yse c ^ s e d volgens vo 1g e s de doo doopsgezinden', Pg s de ,pp. 112-114 ^ 12 7.
Vgl. ^ ook:
Van Herwerden,
Herwerden Ba Bij den oo ronafhankelijkheid, s ron g van onze . 14-1 p S .
119` D Yrin se ck 'De ^ weerloos weerloosheid e d vo volgens ge s de doo doopsgezinden', Pg ^ schrijft oppp 12 9:
"Aan de
overheid kende ke de hij Jhet et zwaard r dergerechtigheid de
toe ter beteugeling eteu elin van en booze, , maar
ook het zwaard terte verdediging ve eig g van eigen gg vaderlandte tegen oproer p en vijandelijken l l inval."
Maar aa Va Van dder Zijpp acht, in De vroegere doopsgezinden doo s lpP ^ z en de ri k ' s i e nst p. 1 7 diens
g 9g ^ p
,
argumenten gumenten niet steekhoudend en stelt: "Menno Menn moge g . . . het t zwaard waa der Politie of
Justitie in zekere vorm gebillijkt geb l hebben, bb ^ het oorlogszwaard g verwerpt p hij l absoluut."