Download deel 1 - Textualscholarship.nl

177
in het traktaat in versvorm La Nautica van Bernardino Baldi (1585; ed.
Venetië 1590), dat alle onderwerpen behandelt die ook Gyraldus en
Calcagnini aan de orde stellen; 115 en, min of meer, in een hoofdstuk
"De' Maestri da Navigii, de' Naviganti (enz. )" van Touraso Garzoni's La
Piazza Universale di tutte le Professioni del Mondo, e Nobili et Ignobili
(Venetië 1586). 116
Aan het eind van de eeuw komt de stof dan terecht in het onderwijsprogramma
van het Duitse humanisme. In het derde deel van de Progymnasmata
(Ingolstadt 1594) van de Duitse literatuurtheoreticus en
rhetoricus, de Jezuiet Jacobus Pontanus, worden maar liefst vijf hoofdstukken
gewijd aan "De Re Navali". I " In zijn voorwoord noemt hij
Gyraldus en De Baïf als zijn bronnen en hij gaat dan ook in op alle
onderwerpen en aspecten die zij al aangesneden hadden. l ' $ Na hem is er
de calvinist Bartholomaeus Keckermann, hoogleraar in achtereenvolgens
Heidelberg en Danzig en vooral vermaard als logicus en rhetoricus, die in
1603 een uit acht hoofdstukken bestaande Brevis Commentatio Nautica
per Aphorismos et Problemata schreef, die in 1613 voor het eerst werd
gepubliceerd. l19 Ook Keckermann noemt Gyraldus en, niet De Baïf,
maar Alberti en wel diens Libri de Re Aedificatoria decem, waarin sporen
van de Navis voorkomen. 120 Behalve op uitvinders en enkele natuurwetenschappelijke
problemen, ligt bij Keckermann de volle aandacht op de
bezwaren en voordelen van de zeevaart, waarbij het bijzondere is dat hij
veel duidelijker dan een van zijn voorgangers argument en tegenargument
tegenover elkaar zet.
Tenslotte zijn er dan in Nederland twee traktaten, beide van de hand
van calvinistische dominees, waarin, ter inleiding van een tot de zeeman
gerichte verzameling predikaties, ontstaan en belang van de zeevaart en
de zeehandel behandeld worden: de Chri.rtelijcke Zee-vaert (1616) van
Adamus Westermannus en het Gee.rtelick Compas (1617) van Godefridus
Udemans. lZl Als ik het goed zie ontlenen zij hun argumenten voor een
groot deel aan Keckermann.
1 " Heydenreich, Y , Tadel und Lob der Seefahrt, , pp.
14 9, 161-163.
116 Garzoni, ^ La Piazza Universale, , p. pg 881-895.N Niet e genoemd door Heydenreich.
Y
117 Pontanus, Progymnasmata, ^y ^, III parsposterior,ca p cap. P 30 30-35, 3Sp. , P 630-6
90.
Niet genoemd g
door He Ydenreich.
11s Po n tanus , Pr Progymnasmata, gy ^ III III, pars pa posterior, p ^ `Benevolo et ervdito lectori' , p. p B 2 verso.
Dit voorwoord v d is gedateerd g 1594. S9
119 In. In: Keckermann, ^ Opera Omnia, , dl. d. 1, , kol. ko . 1991-2006. 1 1 -2006 . Zie: Z e. Heydenreich, He Y de e , Tade und
Lob 0 der See hr a t,pp. 1 53 -SS 1 ^ de d date datering g 1603 60 en 3 e 1 6 1 a 3 aldaar, d , pp.
1 S . 3Over
de invloed
van zijn ) dialectica d in Nederland, zie: zie. Kli f m an s Studies Stu
es op het e gebied ^ van de Vroegg
-
neu i wn ee d rla ndse ri t v iu mtraditi e,p
p. 10 S -106 , 186-18 186-189. 9
12o Keckermann, nn , Commentatio Nautica, Naut ca , o l. 0 2 S0.
121 W e sterma nnus , Christelijcke > Zee-vaert, Zee va t,p S-
12 , • Udemans, U a , G ee stelick Compas, Co s ,
p . 8 -S. 1 De auteu auteurs s wa waren e resp. rpredikantin P orkum W en Zierikzee. Hun beider b werken w
beleefden b f de hele e e 1 7 d e eeuw door oo eeen
reeks, , steeds uitgebreide g en herziene, , herdrukken.
Van a nW Westerman rm an bheb
e ikvermeerderde k de S3
d ea , enverbeterde druk dne
van 16 1 in handen
' is 11
^^
geha het ^ voorwoorddaa daarin s ggedateerd 6 6 . p S * verso). vro.Vn Van demn Udemans gebruikte s g ruikte ik