Download deel 1 - Textualscholarship.nl

155
de verbeelding van de koopvaarder ook weer teruggekoppeld wordt naar
de voorstelling van het gedicht als schip.sl
Vondel geeft zijn gedicht als geheel dus een zeker verhalend karakter,
te omschrijven als `de geschiedenis van een schip' . Daarbinnen realiseert
hij de `narratio' in strikte zin vooral door middel van beschrijvingen. Op
al even poëtische wijze geeft hij de `argumentatio' gestalte door middel
van beeldende vergelijkingen. Bij voortduring worden de beschrijvende
passages onderbroken door vergelijkingen, meestal met de klassieke mythologie,
een enkele maal met de bijbel. Deze vergelijkingen zijn niet alleen
`argumenten' in literaire zin, die, zoals Scaliger zegt, extra glans
verlenen aan het beschrevene. 52 Ze impliceren inderdaad een oordeel:
steeds vormen ze de allegorische uitdrukking van een morele notie, iets
wat door Hermogenes gezien wordt als een kenmerk van de ernstige literaire
stij1. 53 Deze vergelijkingen markeren niet alleen de zojuist geschetste
onderverdeling van de `narratio', maar brengen deze bovendien in direct
verband met het betoog dat stap voor stap opgebouwd wordt.
In r. 75-82 leidt de bouw van de romp van het schip meteen al tot
een vergelijking met de Reuzenstrijd uit Ovidius' Metamorfosen. Deze
fabel, die Hermogenes zo bij uitstek geschikt acht voor de poëzie, wordt
door Van Mander in zijn lY/tlegginghe gekarakteriseerd als een verbeelding
van de hoogmoed. 54 Daarna komt tussen de bouw en de inrichting
van het schip de ook door Hermogenes aangeprezen mythe van Venus'
geboorte. Deze heeft Vondel via Van Mander ontleend aan een aan Homerus
toegeschreven hymne en is het beeld van aardse liefde en generatieve
kracht (r. 141-146). 55 Tussen de inrichting van het schip en het varen
volgt de vergelijking van het schip met het paleis van koning Salomon
als beeld van een goed geordende samenleving (r. 199-212). 5 Tussen
het varen en de verworvenheden van de zeevaartkunde worden twee
fabels aangehaald. Eerst refereert Vondel aan de mythe van de
Amazonen-koningin Penthesilea, zoals beschreven door Vergilius en Dictys
Cretensis: dit als beeld van grote dapperheid (t. 329-338). 57 En vervolgens
haalt hij de mythe van Alcyone uit Ovidius' Metamorfosen aan,
die volgens Van Mander de afkeurenswaardige overmoed uitdrukt van al
51 Zie hfdst. t , 1, Pp.
33 - 34.
52 Scal i ge rPoetices , Libra ' septem, se tem III.10 9, p. p 160: 1 " . .. sed , fabellas quo q que q inserere seree
plurimum p confert aurium volu ptati ."
53' Hermogenes, g , De Formis Oratoriis, •
, 1.6. In: Ars Oratoria, , p. 2 8 2: < <
qA
t ue etiam ti am
allegorica g tractandi ratio >9 quantum satis st e continuata on in uata reddit sermonem g rauem , . .. "
Vgl. g>p het commentaar v a ent us p. 1 3 . 3Voor van de inhoud L ur van ibegrip'
het be n rav Js
bij
Hermogenes g en het verband met de literatuur, , zie: . Patterson, atte son , Hermogenes g and the
renaissance
renaissance, p. p 8-9, 66-68.
54 OOvidius,
, Metamorfosen, I, r. 1 S1-1 6 2Van
Mander, i^t e in
•
„ , , ^g ^ ^ e. p 4 verso.
55 De ontlening e bei en e via de Van Mander, interpretatie- ader •
, 1^t gg e s n g , e. p 28 verso-31 3 1
recto.
56 Du Bartas, s > Works, o , ddl. 3, p. p 406 406.
51 Vergilius, Aeneas Aeneis, • , I, r. 4 9 0-4 en ct Dictys s Cretensis, De Bello Troiano,
•
g 9 Y , 0 , p. p 99.