Download deel 1 - Textualscholarship.nl

39
weinig relevante opmerking. Trouwens, ook in het gedicht berust een
deel van de argumentatie er juist op dat de morele kwestie van de koophandel
niet op rekening komt van de varenden.
Hier komt dan nog bij dat de Zeespiegel betrekking heeft op de Europavaart
— met bijbetrekking van Noord-Afrika — , en dat het schip dat in
Het Lof der Zee-vaert wordt beschreven onmiskenbaar een Indiëvaarder
is. Reeds de uitzonderlijke omvang van het schip dat Vondel beschrijft,
wijst in die richting. Men gebruikte voor de vaart op Indië, met name
voor de zgn. `retour'-vaatten met handelswaar, veel grotere schepen dan
op welke andere route dan ook. Deze schepen moesten niet alleen een
flinke laadruimte hebben, maar ook plaats bieden aan een veel omvangrijker
bemanning dan andere koopvaarders èn aan de nodige hoeveelheid
soldaten, die op andere handelsschepen ontbraken. l ' Wat de grootte van
de bemanning betreft: in een resolutie van 1614 bijvoorbeeld worden er
voor voC-schepen aantallen vastgesteld van tussen de 110 en 125 bootsgezellen
en tussen de 90 en 100 soldaten.' Z Vondel spreekt van:
[ ... ] Maetroos vaeck hondert in 't getal,
Twee vanen krijgsvolck oock als 't ergens gelden sal. (r. 179-180)
Ook de samenstelling en hiërarchie van de bemanning zoals Vondel die
beschrijft, zijn die van een voC-schip. In Vondels woorden zijn er, naast
de gewone matrozen en soldaten, op het schip de volgende functies:
[ ... I Koopman of Kommijs,
De Schipper, Stuurmans maet, en Stuurman, die om prijs,
En winning 't roer bewaect: Hoogbootsman, Schimman, gieter,
Seylmaecker, Bottelier, Barbier, en Busseschieter,
De Wachter van 't kajuyt, de Purger, de Provoost,
En 't statigh aengesicht dat sieltjes salft, en troost,
De Timmerman, de Kock die voedsel schaft om leven,
En op ghesette tijd' elck een sijn spijs te geven. (r. 171-178)
Dit klopt in alle opzichten met de gegevens over de bemanning van
voC-schepen. 13 Vooral de aanwezigheid van een `koopman', die verantwoordelijk
is voor de lading, een `provoost', een soort politiecommissaris
en officier van justitie, en een ziekentrooster, een hulp-dominee, wijst op
een voC-schip. 14 Trouwens, ook andere gegevens die Vondel in zijn ge-
11 Van Beylen, Y Schepen van de Nederlanden, P^ 94-98; Van Dam, Besch gvin
e van de
Oostindische he CCompagnie, om ag
dl. I ,>p 106— S 0 . V S 71.
voor g andere koo vaarders: p Groot
Pl Placaet-Boeck, dcae
o dl. 1 kol. 876-879 78 6 en 8 79e896-899; 8 96 8Witsen 99, W , Aeloude en hedendaegsche
Schee s-bouw. P 425-427.
12 Van Va Da Dam, BBeschryvinge e v e van de Oostindische 0 osten Compagnie, Co dl. I 1 507. S7
13
Tjassens, 1 Zee-politie,
- atae dl. d. 2, ,p ** 4 verso—*** v 1 recto, en p. 53; S 3 Van Dam, Besc ryvingp
e van de Oostindische o, Compagnie, dl. , I 1 S S 7.
14 W i tsen Aeloude en hedendaegsche Scheeps-bouw, p. 4 32-4 34
m.n. ook voor wat
b e ref t t het e verschil in dit opzicht p met schepen P van de Westindische Compagnie);Van
Beylen, Y I n Schepen Sc e e van de Nederlanden,
N ,pp.
2237.