Download deel 1 - Textualscholarship.nl

253
voren brengen. 96 Hier, in discussie met Coen, vinden we voor het eerst
de natuurrechtelijke visie van het Mare Liberum, inclusief het argument
van de bloei óók van de inlandse handel, met kracht naar voren
gebracht. Na alles wat eraan vooraf is gegaan komt het op mij cynisch
over dat dit morele gelijk financieel zo goed uitkwam.
Coens plan is nooit uitgevoerd. Weliswaar werd het in oktober 1624
goedgekeurd door de Heren Zeventien en werd Coen zelf herbenoemd
tot gouverneur-generaal. Maar onder druk van zowel de participanten als
Engeland, hielden de Staten-Generaal Coens vertrek naar Indië tegen en
bleef goedkeuring aan de beleidslijn van de Heren Zeventien uit. Terwijl
het touwtrekken met Engeland voorlopig doorging, vertrok Coen in
maart 1627 in het diepste geheim naar Indië, maar op 10 augustus van
dat jaar verboden de Heren Zeventien, waaronder nu ook Reael, hem
iedere stap tot uitvoering van zijn plannen.'
4.3. De politieke strekking van "Het Lof der Zee-vaert"
De politieke strekking van Het Lof der Zee-veert ligt gegeven in de
aanroeping van Laurens Reael om, als `heilige' èn als voormalig
gouverneur-generaal, de dichter bij te staan bij zijn argumentatie
(r. 15-20), en in het feit dat in de uitkomst van die argumentatie aan
het eind van het gedicht ook inderdaad diens opvatting over de Indiëpolitiek
te beluisteren valt (r. 413-429). Ik wees dat al aan in het eerste
hoofdstuk van deze studie. 98 In dit hoofdstuk heb ik de gegevens
aangevoerd die dienen tot inzicht in de portee van deze strekking.
Vondel kiest met zijn gedicht partij in het conflict dat zich op (semi-)
overheidsniveau afspeelde over het te voeren voc-beleid. De basis van
dit conflict ligt in de tegenstelling tussen, enerzijds, degenen die hun
belangen vooral hadden liggen bij de voc als autonome onderneming
en, anderzijds, degenen die, hoewel vaak als participant bij de voc
betrokken, toch voornamelijk belang hadden bij de handel in Europa.99
De samenstelling van de eerste groep is, als ik het goed zie, weinig
homogeen. Er horen mensen toe als Hendrik Brouwer en Jan Pietersz
Coen, die hun maatschappelijk aanzien te danken hadden aan hun carrière
bij de voC en die vooral de groei van de compagnie op het oog
hadden.' oo Daarnaast is er een aantal bewindhebbers toe te rekenen die
96
"De derde soorte sin l meest alle princen pr ce ende volckeren van Indiën d onder wiens
vleugelen ende door g) welcker thoelatinge t e ... w onsen wij handel ende negotie g sijn s ln
drijvende .. .. (Vana Opstall, p 'Laurens Reeel in de Staten-Generaal', Generaal p .187 187-188). - 188
Hetzelfde e in:Reael, e . Brie een I. van i^al eec 449-50.
9 -S
Vgl. g,
ook in Generale missiven,
dl. 12: p . 7"Mijn^ e Heeren en hebben alhier soodanige da ge sou souveraynitei vena ni te 1t
niet niet".
Coen. Bescheiden d 1.4 P.4G
643-683, 3 683 6 692-708, 2 708 708 708-709.
98 Zie et hiervoor, hfds . 1 ,p.
6 9-70.
99 deze z tegenstelling: g g: Elias, Geschiedenis s engs van het Amsterdamsche re regentenpatriciaat,
genten
atr^ciaat,
p. p 4 S -4 6 72-73, 7 73 78-79. 7 8 79 .Zie ook hiervoor, hfdst. 1 ,p 6 3-
64 .
ioo Voor Brouwer, zie: : Heeres, 'De Gouverneur-Generaal
G ve neu r- Generaal Hendrik e rik Brouwer
,
,p.121 9 - 93.