Download deel 1 - Textualscholarship.nl

81
En tenslotte de gebruikers (r. 49-60):
Van een so nutten kunst, krijght haest de nieuwe maren
Sesostris, de Monarch der oude Egyptenaren:
Die door 't Arabisch Meyr een vlote kielen sleept,
En met zijn Oorlooghs-heyr naer Indus over-scheept, (r. 49-52)
Na de Egyptenaren komen de Tyrrhenen (Etrusken), en na deze de Tyriërs.
De conclusie luidt:
[ ... ] en so is voorts verbreyd
Dees vindingh meer en meer, om hare nuttigheyd. (r. 59-60)
Hiermee is het bewijs geleverd voor de algemene stelling, die tenslotte
zelf in de volgende bewoordingen wordt geformuleerd:
En wie erkendt doch niet den grooten heyl en zegen,
Die hier door werd bereyckt, en lichtelijck verkregen,
Waer sy in zwange raeckt, oft uyt-steeckt hare borst
Werd yder Dorp een Stadt, elck Reeder eene Vorst,
Vruchtrijcke Marckten van onnutte en dorre stranden. (r. 61-65)
Meteen daarop schakelt Vondel dan over op zijn specifieke stelling, de
nuttigheid van de Nederlandse zeevaart, en wel met een beroep op de
prent en de daarop afgebeelde steden (r. 66-76):
Getuygen zuldy zijn vereende Nederlanden!
Wiens voorste Zee-steen hier na 't leven afgemaelt,
d'Aenschouwer al verbaest met sijn gesicht bestraelt, (r. 66-68)
Het blijft de vraag hoe Vondel er toe gekomen is de bewijsvoering van
zijn algemene stelling zo keurig volgens de daartoe geëigende toplek te
realiseren. Spiegel zegt daar niets over. Wel heeft hij, zoals we dadelijk
zullen zien, waarschijnlijk ook hier een literair voorbeeld gehad, maar dat
mist toch juist de argumentele coherentie waar Vondels tekst blijk van
geeft.
Wat nu moet volgen is de bewijsvoering ten aanzien van het specifieke
onderwerp, de confirmatio of, in Spiegels woorden, de "bevestighing",
het pièce de résistance van een volgens de rhetorische principes opgezet
gedicht. Spiegel noemt een heel rijtje punten (`loci' of `topoi') die voor
een dergelijke bewijsvoering kunnen dienen:
s'Bewerings plaatsen, zijn betaamlyc, vutbaar, wetlyc,
Lichtdoenlyc, nodigh, wis, ondoenlyc en beletlyc.
Een aantal ervan zullen we ook in de Hymnus tegenkomen, maar het
komt me voor dat de hele opzet van de bewijsvoering in dit gedicht toch
meer afgestemd is op een aanbeveling die Spiegel enige regels verderop
doet, waar hij zegt:
Boven betaamlyckheid vande natuur of zeden,
Trecktmen bevestighing meest van d'Omstandicheden.
Als, ding, persoon, en plaats, tyd, middel en waarom29
^ 9 Spiegel, Rederijck-kunst, p. 192.