Download deel 1 - Textualscholarship.nl

More documents

Recommendations

Info

255 duidelijk verwoord: opbloei van de handel door vreedzame betrekkingen, in Indië en, vooral, in Europa. Het is deze zelfde gedachte die in Het Lof der Zee-vaert, na de algemene natuurrechtelijke argumentatie, nog eens met extra klem naar voren wordt gebracht wanneer, bij wijze van concluderende samenvatting, het "Pronckbeeld" van de zeevaart wordt beschreven: Ick sieder die den Golf verlooft is, 't rijck Venedig, Het pratte Lissebon, Marsillien steeds o<strong>nl</strong>edig, En Londen Konings stoel, haer suster, en gebuur 't Welvarende Amsterdam, en Dantsick korenschuur. Ick sieder 't uytheemsch volck handklappen, en haer groeten, En Mooren Swart van huyt neervallen voor haer voeten, En wenschen mijn Godes geluck, en spoed, en heyl, En al die om haer eer een ooge slaet in 't seyl. (r. 449-456) Amsterdam de "suster, en gebuur" te noemen van Londen, en dat in verband met de zeevaart, was een politieke daad. Hetzelfde gold voor de voorstelling dat de Indische bevolking — de "Mooren swan van huyt" 106 — de handel zou vereren en gelukwensen. En zelfs de korte mededeling, daarna, dat "Hooft der Rymers hoofd met veersen streelt de buyen" (r. 462) kan, in zijn toespeling op de dichtwisseling met Huygens, niet anders dan binnen ditzelfde politieke verband begrepen worden. Begrepen worden, door wie? De vraag lijkt gewettigd of iemand buiten de kleine kring van direct betrokkenen al die toespelingen — op het optreden van de vOC in Indië, op het Mare Liberum van De Groot, de standpunten van Reael, de verhouding met Engeland, het politieke gehalte van de dichtwisseling tussen Huygens en Hooft, en wat niet al — ook maar in de verste verte kan hebben begrepen. De indruk dringt zich soms op dat Vondel bij het schrijven van zijn gedicht alleen maar aan Reael, Blaeu en Hooft heeft gedacht. Toch is die indruk naar mijn mening niet geheel juist. Natuurlijk, Reaels verslag aan de Staten-Generaal en de discussie over Coens kolonisatieplannen binnen de VOC waren niet openbaar en de meeste mensen zullen er dan ook niet van hebben geweten, evenmin als van de gang van zaken bij de onderhandelingen met Engeland, al moeten we de reikwijdte van het roddelcircuit misschien niet onderschatten. Maar de hoofdpunten waarom het ging waren wel degelijk bekend. De relatie met Engeland komt ter sprake in de pamfletten die in de jaren 1621-1623 gewisseld worden tussen bewindhebbers en boze participanten, en over Coens optreden op de Banda-eilanden komen in 1622 106 "Mooren" Dat Mooren eenewone g benaming gs was voor v de, mohammedaanse,in wo ner vvan a Indië, blijkt op pp verschillende1 aa ise n in de teksten n van n Coen n en Reael. Zie e bijv. b l. de hier- voor (hfdst. 4. p 239) 3 9 aangehaalde g ehaa de brief b van v CCoen Coen, Bescheiden, heiden 1dl. 1 , p 532 532). Vgl. g ook Coen. Bescheiden, den d. dl. 1 ,p Generaal' ,p.187. 3 396; 6 en Van Opstall, p , Laurens 'LaurensReael a in de Staten
256 eveneens pamfletten los. 107 Zelfs Huygens' gedicht waarin hij Hooft vraagt zijn invloed aan te wenden ten gunste van een overeenkomst met Engeland, is in druk verschenen en dat nog wel in een uitgave waarin Huygens' functie als gezantschapssecretaris op de titelpagina wordt vetmeld. 108 Dit betekent dat precies die gegevens ter beschikking stonden van een algemener publiek, die minimaal nodig waren om de politieke boodschap van het gedicht te kunnen begrijpen. Dat laatste lijkt me een voorwaarde om inderdaad te kunnen spreken van een politiek gedicht. Hoe de verhoudingen precies lagen in het krachtenveld van belangen en meningen hoefde men daarvoor waarlijk niet te weten. Na alle antipropaganda van de voorgaande jaren, uitblijvende uitkeringen en dalende aandelen, 109 wrijvingen met Engeland en berichten over wreedheden in Indië, kwam er nu dan een gedicht dat een heel ander beeld opriep van de verre vaart. Een gedicht dat wel afrekende met 16de-eeuwse opvattingen over de hoogmoed en hebzucht die onverbrekelijk met de zeevaart verbonden zouden zijn, maar dat niettemin de opbloei van handel en welvaart onder verwijzing naar de meest gezaghebbende denkers wist te plaatsen binnen een allerbevredigendst moreel kader. Dat dat morele kader de Nederlanders meer dan anderhalve eeuw lang in staat zou stellen hun geweten schoon te houden onder het opstrijken van de aan Indië ontfutselde winsten, kan Vondel niet aangerekend worden. 107' .39-41 Knuttel, Catalogus, Cata o g s dl. 1, 2 e stuk, 39 41 en Asher Asher, bibliographical Aand n hzst or^cal essay, ypp. 105-108. 108 O - ° P eeen half vel in o in de d dubbeluitgave bb gave van va 't t Costelick Mal en 't Voor-Hout, , Middelburg g 1622. Huygens' Yg ' functie staat uitvoerig i oeri g o op de titelpagina. Overigens Ih is het nietuitgeslotendatHu n et Huygens n es - oof mi misschien s meer zijn zij broer Maurits - deze publikatie helemaal niet zo gelukkig g g was. Daarover: Spies, p^ `Arion-Am ppion: Huygens Y^ een Hooft t in de stormen van 1621-1622', , pp. 112-113. 109 Zie. Van Ree Rees, ch a ede nas de derstaathuishoudkunde Ges, in Nederland, Ne rland dl. 2, , Pp. 146-14 7.
Page 1 and 2:
MONUMENTA LITERARIA NEERLANDICA III
Page 3 and 4:
MONUMENTA LITERARIA NEERLANDICA III
Page 6 and 7:
Inhoud WOORD VOORAF VII TEKSTEN 1 I
Page 8 and 9:
VII Woord vooraf Toen Herman Gorter
Page 10 and 11:
IX probeert niet alleen open te leg
Page 12:
Teksten
Page 15 and 16:
Oft zal de schrick des doots, 't wo
Page 17 and 18:
Waerom hy niet vergeefs verstandigh
Page 19 and 20:
Laet slapen desen Wolf, en niet den
Page 21 and 22:
De Mid-lijn kruyssen zy, en nemen h
Page 23 and 24:
Haer palen uytghestreckt, en eynd'l
Page 25 and 26:
14 1. Laurens Reael
Page 27 and 28:
Brittanien moedigt sich, dat lange
Page 29 and 30:
Ten lesten ick mijn Hulck op't vlac
Page 31 and 32:
Men spanter heylgen raed, het viers
Page 33 and 34:
Den Opgang d'Ondergang al bulderend
Page 35 and 36:
En dwingen na sijn lust, nu voor, n
Page 37 and 38:
Soo sal de segen Gods toevloeyen do
Page 40 and 41:
Inleiding
Page 42 and 43:
1 De plaats van "Het Lof der Zee-va
Page 44 and 45:
33 De passage over de zeevaartkunde
Page 46 and 47:
35 Het verhaal eindigt tenslotte me
Page 48 and 49:
37 Alle ellende die de zeeman te wa
Page 50 and 51:
39 weinig relevante opmerking. Trou
Page 52 and 53:
41 Dit maect my 't leven Buur, en m
Page 54 and 55:
wereldlijke zaken zijn geschreven v
Page 56 and 57:
45 Kenmerkend voor de teneur van de
Page 58 and 59:
47 Hier horen we de stem die later
Page 60 and 61:
49 Hierusalem -gedrukt achter de ui
Page 62 and 63:
genaderd is. 63 Zo heet het naar aa
Page 64 and 65:
53 dat meer naar de vrijzinnige kan
Page 66 and 67:
gezind was, ligt het voor de hand d
Page 68 and 69:
57 zes reizen, onder voorwaarde dat
Page 70 and 71:
59 Middelburg zich beroemd op respe
Page 72 and 73:
61 waardevrije gebeurtenis. Maar he
Page 74 and 75:
63 Maar ook dat kan men, omdat het
Page 76 and 77:
65 le commerciële machtspolitiek e
Page 78 and 79:
67 zijn voldoende schepen en mankra
Page 80 and 81:
69 DDe Compagnie pgnie . . . is s s
Page 82:
71 De opvatting van de natuur als o
Page 85 and 86:
74 Winckel der Konstlievende Nederl
Page 87 and 88:
76 Der Zeeuwen beste pand, en Vliss
Page 89 and 90:
78 gen — of zelf het initiatief h
Page 91 and 92:
80 Maar ook bij de lofprijzing van
Page 93 and 94:
82 Het een sluit het ander trouwens
Page 95 and 96:
84 De "hertelling" (enumeratio) vat
Page 97 and 98:
86 Hun past rouw om hun zonden: Van
Page 99 and 100:
88 Slach van Lepanten en daarbij na
Page 101 and 102:
90 Mijn reyse gunstigh zijt: op dat
Page 103 and 104:
92 gen, de Egyptische koning Sesost
Page 105 and 106:
94 Maar de woordelijke overeenkomst
Page 107 and 108:
zijn beschrijving van het kruiende
Page 109 and 110:
98 Maar al zijn er dan ten aanzien
Page 111 and 112:
100 in het Plakkaat van Verlatinge
Page 113 and 114:
102 verwoord in de vergelijking van
Page 115 and 116:
104 zijn argumentatie ten aanzien v
Page 117 and 118:
106 en Lubbert Gerritsz in 1610 wer
Page 119 and 120:
108 van Maurits, culminerend in de
Page 121 and 122:
110 ter wille van de hande1. 142 Di
Page 123 and 124:
112 Om met het eerste te beginnen.
Page 125 and 126:
ij Thomas, de morele waardering van
Page 127 and 128:
116 deel aan handel en visserij en
Page 129 and 130:
118 Zo heeft ee t da dan d verstand
Page 131 and 132:
120 lijke school, even later van En
Page 133 and 134:
122 teur Macrobius (ca. 400) in de
Page 135 and 136:
124 een opinie die gesteund leek te
Page 137 and 138:
En hij voegt daar aan toe: Natuere
Page 139 and 140:
van Mercator van 1569, 206 en Ortel
Page 141 and 142:
130 Hercules is bij uitstek degene
Page 143 and 144:
132 gelukzaligheid doordat hij het
Page 145 and 146:
134 blijkt. Directe, letterlijke on
Page 147 and 148:
136 Deze positie van doopsgezind di
Page 149 and 150:
138 verkondiging van zijn doperse l
Page 151 and 152:
140 echter het feit dat hij kiest v
Page 153 and 154:
142 nieuwde Gulden Winckel heeft we
Page 155 and 156:
144 gaat bovendien gepaard met een
Page 157 and 158:
derwerp voor een paradoxale lofprij
Page 159 and 160:
148 verband kan worden gebracht. Sc
Page 161 and 162:
150 Rodenburg-Wilson dat men in de
Page 163 and 164:
152 daarmee aan bij de verworvenhed
Page 165 and 166:
154 die bij uitstek geschikt zijn v
Page 167 and 168:
156 degenen die zo nodig de zee op
Page 169 and 170:
158 of negatieve, waardering die me
Page 171 and 172:
160 een opsomming van de voornaamst
Page 173 and 174:
162 Plutarchus Over de muziek, dat
Page 175 and 176:
164. van `gemak' of `veiligheid', e
Page 177 and 178:
166 Dit begint al aardig ingewikkel
Page 179 and 180:
168 Men tyter evenwel aen 't eyssel
Page 181 and 182:
170 Een ys're tijd begost, de Gieri
Page 183 and 184:
172 zoals die van Venus' geboorte u
Page 185 and 186:
174 ook wat de zakelijke inhoud van
Page 187 and 188:
Belangrijk met het oog op Het Lof d
Page 189 and 190:
178 3.3.2. De humanistische bronnen
Page 191 and 192:
180 moge dan ontleend zijn aan de b
Page 193 and 194:
182 al aangewezen. Voor andere bron
Page 195 and 196:
184 niet zo snel en ongehinderd goe
Page 197 and 198:
186 Die [ ... ] [ ... ] om haer dap
Page 199 and 200:
188 leerboek in de theoretische zee
Page 201 and 202:
190 In de `propositio' worden de un
Page 203 and 204:
192 Ter afsluiting laat Vondel in d
Page 205 and 206:
194 Het lijkt me niet onwaarschijnl
Page 207 and 208:
196 het relevant te signaleren dat
Page 209 and 210:
198 wordt toch gauw duidelijk welke
Page 211 and 212:
200 Het is dus wel begrijpelijk dat
Page 213 and 214:
202 gaat het hierbij om een zuiver
Page 215 and 216: 204 Lipsius citeert deze uitspraak
Page 217 and 218: 206 De hele 16de eeuw door worden d
Page 219 and 220: 208 het tweede aspect van Cicero's
Page 221 and 222: 210 d'een natie d'ander in consten
Page 223 and 224: 212 wí1.245 Het is op grond daarva
Page 225 and 226: 214 1635.253 En tenslotte is de hel
Page 227 and 228: 216 hij "Sijn bolleckvanger schonck
Page 229 and 230: 218 Ficino's hemelse Venus kan zond
Page 231 and 232: wanorde en beroering wordt gebracht
Page 233 and 234: 222 volgende regels blijkt het zelf
Page 235 and 236: 224 In het eerste hoofdstuk heb ik
Page 237 and 238: 226 Dat zij hulp hebben geboden zou
Page 239 and 240: 228 tellectueel uit het begin van d
Page 241 and 242: 230 politieke dimensie van Het Lof
Page 243 and 244: 232 Voor wie het De Jure Praedae Co
Page 245 and 246: 234 Aan deze beleidslijn kwam echte
Page 247 and 248: 236 stapt opte Guste van Java geres
Page 249 and 250: 238 Reael was voor alles een pragma
Page 251 and 252: Het geldt ook, en misschien wel voo
Page 253 and 254: 242 Een paar dagen later spreekt hi
Page 255 and 256: particuliere geldkwestie voorspraak
Page 257 and 258: 246 gezagvoerder. Daarnaast werden
Page 259 and 260: 248 Ze zien best de grote mogelijkh
Page 261 and 262: 250 pen een op geweld en willekeur
Page 263 and 264: 93 Coen. Bescheiden, dl. 4, pp. 596
Page 265: 254 meer verdienden áán, dan door
show all

Download deel 1 - Textualscholarship.nl

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?