Download deel 1 - Textualscholarship.nl

118
Zo heeft ee t da dan d verstandighe de ver n' d ghe mensche n e ni niet et aalleen ee e een n ghelycke g e Ycke
moedt o dt in allen a
toevallen, > ... maar > h Yheeft e t daar d by Y oock c een stadighe g e vrueghde, vrue g d ^ ... ], ende een
ware voorsmake hier inder tyd vande eeuwighe zalicheyd, . . . 169
Y g Y^
. .
En in een brief van Lubbert erritsz leraar ^ van de Waterlandsegemeen-
an se
.
te lezen we, als directe uitdrukkingvan ezedankbaarheid,e woor en. .
^ ,
0 Lieve Heere barmher ti ghe Hemelsche vriendelijcke l Vader, Vae ^ anae dien ghy h ons os de-
se tijdtlijcke i' tlh cke dingen ge so orijckelijcken Jc k e h Jc k etot on t o se s oodru noodruft t verleent ver ee t hebt, e tonse ^ e harte a te daer
mede ede ver li' b l^ onse t lichaem a sterckt, ste c t , d daer e uyt Y w Yuwe liefde e e ende d goedtheydt goe th Y to tot ons-
r t bekennen, be e ^ hoe sal a on sse herte e te hem dan da ve verblijden, b l ^ als as wY bby
u t te huys h Y in onse o se
170
Hemel che Vaders-lant , sullen komen,
Natuurlijk kan men moeilijk stellen dat de twee versregels van Vondel,
los genomen, eenduidig naar deze context uitwijzen. Maar dat kan men
wel wanneer men daarbij betrekt dat Vondel al begonnen was de betreffende
vissers te karakteriseren als "Oprechte Zebedeen! [ ... ] Die Petrum
volght op 't spoor" (r. 201-203). De vergelijking met de apostels Johannes
en Jacobus, zonen van Zebedeus en eveneens vissers, duidt meer aan
dan alleen een overeenkomst van beroep. De opvatting dat Christus' kerk
hier op aarde gebouwd wordt door hen die hun geloof ook in hun levenswijze
waar maken, is een van de meest karakteristieke doopsgezinde
geloofspunten."' In deze zin zijn Vondels vissers inderdaad `apostelen'.
Waarschijnlijk heeft Vondel trouwens in deze passage ook nog op een
veel directer wijze aan zijn geloofsgenoten gedacht. Juist de haringvisserij
werd namelijk voor een goed deel door doopsgezinden bedreven en bijvoorbeeld
niemand minder dan Hans de Ries had daar zijn geld in
belegd. "Z
De handel heeft, zoals we bij Coornhert zagen, als "avontuurlyck" en
"opt ghewin" gericht bedrijf niet de inherente morele kwaliteit die de
visserij kenmerkt. Alles hangt er van af hoe men de winst hanteert. Doet
men dat goed, dan is ook de handel goed, en dat impliceert weer dat de
goede koopman "gheen eerlyck ghewin en verzuymt daar hyze magh bekomen"
. Het is dit laatste principe dat we ook terugvinden in de voorbeelden
van de Nederlandse handelsbloei die Vondel in zijn Hymnus
geeft. Het andere principe: dat men die winst dan ook op de juiste wijze
moet gebruiken, komt pas aan de orde in de vermaning aan het eind van
het gedicht.
Wanneer we de uitweiding over de pogingen een noordelijke doorvaart
te vinden nog even buiten beschouwing laten, dan ligt inderdaad alle nadruk
in de passages over de Nederlandse handel op de rijkdom die deze
brengt. Dat is al meteen het geval aan het begin, waar Vondel, in navol-
169 Coornhert,Ze e , unst V. S 4- SS(p. p 3S7 - 3S8.
17°h ^er ri ts zSomm ^ Sommighe g Christelijcke s e la .1c e Se Sendt-Brieven, ndt Br^ even ^ 16, p3.
4437.
171 Zie hierna, , hfdst. , 2 pp.
1 3S.
172 Van V der r Zijpp, lpp , enis der e9
doopsgezinden, p. . 14 • , Kuhler , Geschiedenis der
Nederlandsche doopsgezinden in de zestiende eeuw, ,pp.
455.