Download deel 1 - Textualscholarship.nl

42
ontwikkeling, maar ook voor een beter begrip van de tekst zelf, is het
daarom nodig wat uitvoeriger in te gaan op de literair-biografische gegevens
die ons over deze jaren van Vondels leven ter beschikking staan.
Het is enigszins hachelijk om uit Vondels literaire produktie van vóór
1623 inzichten te willen destilleren over zijn levensbeschouwelijke opvattingen
en de ontwikkeling daarvan. Het meeste ervan heeft hij zelf naderhand
niet op willen nemen in de verzameluitgave van zijn poëzie, de
Verscheide Gedichten (1644). 25 Het lijkt niet onwaarschijnlijk dat er nogal
wat verloren is gegaan en van wat er over is berust de datering vaak
op, meer of minder beargumenteerde, toeschrijvingen. Voor zover het
materiaal reikt, is het beeld echter vrij duidelijk.
Tot ongeveer 1620 verkeert Vondel in een milieu van doopsgezinde geloofsgenoten
en leden van de Brabantse kamer `Het Wit Lavendel'.
Er zijn wel aanwijzingen dat hij werk van Hooft kende en waardeerde,26
maar vóór 1620 is er niets dat erop wijst dat ze persoonlijk contact
hadden 27 en in levensbeschouwelijk opzicht stonden ze mijlenver van elkaar
af. Omstreeks 1606 was Vondel gedoopt en opgenomen als lidmaat
van de Waterlands-doopsgezinde gemeente, en in 1616 was hij daar diaken
geworden. 28 Op enkele uitzonderingen na die dadelijk aan de orde
zullen komen, getuigt al zijn werk uit deze periode van zijn geloof en
van de doopsgezinde moraal. Niet alleen is een goed deel van zijn werk,
en met name het werk van groter omvang, direct religieus van aard, een
tendens die vooral vanaf 1616, wanneer hij ook de zinspreuk `Door een
ist nu voldaen' gaat voeren, toe lijkt te nemen. 29 Ook zijn gedichten over
25 Zie: zie: Leendertz rt r. 'Een e bruiloftsdicht i van Vo Vondel', de
^
l P.
230.
26 Het Pascha, ^ gepubliceerd gp in 1613,m aar waarschijnlijk al in 6 l 0l oopgevoerd
evoerd vertoont
volgens Smit S t zowe in 1 uiterlijke ) als in innerlijke l structuur, s uctuur, een verrassen verrassendeverwant -
schap" met Hoofts PTheseus en Ariadne (Van Pascha tot Noah, dl. 1 3 1 , S4— 57, het et
citaat oppp S7 57). Vondels Hymnus, y ofte Lo -Gesan g, h ove over e dewe wijd-beroemde ^d be oemd escees h -
vaert der Vere e ni ghde Nederlanden Ne e enden vertoont hier en e daar een treffende t d overeenkomst o ee komst met
de rede van de Vecht, waarmee Hooft zijn 6e in 1 1 3ub
gepubliceerde gPGeerde
toneelstuk Geeraerdt
van Velsen besluit. Over dit laatste: warst'Over Muller, navolging n in de 1 de 7 eeuw', ' ,
.1 -14.
P 93 9
27 Wel is Vondel te geli
lk
met Jan Gerritsz Hooft, die een volle neef vavan Pieter ter Cornelisz Cor elisz
is, diaken van de Waterlandse e gemeente ge t Wi (Wijnman, nma l 'Vondel ^ en de Anslo ' s' ,pp. 1167;
67
Elias, De vroedschap sc van va Amsterdam, mster am dl. d . 1 p.g .148 — 1 S 1 303),t maar dat zegt atu natuurlijk l k
niets.
28 i ' ^ > ^ ^ ,
W )p nman Vondels schooljaren',4Wijnman, . 6 Vo ndel
en de Anslo s ,p 167 167.
29 Deze zins preuk komt voor het eerst voor in de uitgave g van De Vaderen van 1616
Un ger, ^ Bili o gr ahie ^ nr. 81). 8 In een aantal gedichten g d van óór v deze tijd, l^uit de jaren jare
on tbreek t e d,p o r si e n se tuur. g a Het betreft: et b de L o-Zang toe- g e yg e-
ent
Mr. M Willem Bartjens art.9 I^B-editie, e dl. ,p 1 p. 136-139),ene drie edichten gedichte uit Den
Nieuwenere verb r n e Lust-hof L - va n 1607: 60 7Oorlof r 0Liedt De laght g van Cupido en de
Dedicatie wende I nc o k - V r w ou van en va Vrieslandt dende
Overyssel WB-editie dl. 1 resp.
p. 140-144, 0 14 —148 S 14 . 9 Over deze laatste drie, zie: Keersmaekers, , `De oudst-
ggedrukte gedichten g van Vondel'.