Download deel 1 - Textualscholarship.nl

167
Kernpunt van de argumentatie-leer van Hermogenes is dit discussiepatroon
van pro en contra. In rhetorisch opzicht kon men een hoogstandje
maken door dit discussie-patroon zo kunstig mogelijk uit te werken, met
zoveel mogelijk argumenten, die ontleend zijn aan zoveel mogelijk `loci'
van zoveel mogelijk verschillende `statussen': de zogenaamde `copia argumentorum'
(rijkdom van argumenten). Daarenboven ging het er dan nog
om deze argumenten zo rijk mogelijk op te sieren, door woordkeus, stijlfiguren
en vooral allerlei vormen van beeldspraak en vergelijkingen: de
zogenaamde `copia verborum' (rijkdom aan woorden). 94 Hoezeer, in dat
laatste geval, het gebruik van mythologie een literaire meerwaarde verzekerde,
heb ik hiervoor al aangewezen.95
Hoe past Vondel dit alles nu toe in Het Lof der Zee-vaert? Waar het om
gaat is het vóór of het tegen van de zeevaart te bewijzen in termen van
de in de 'propositio' neergelegde hoofdpunten, te weten het nut, c.q. de
hebzucht.
De beschrijving van het schip is nog maar nauwelijks begonnen, of de
argumentatie tegen komt al op gang. Ingekleed in de fabel van de Reuzenstrijd
wordt het gigantische bouwsel gekarakteriseerd als een produkt
van menselijke hoogmoed (r. 75-82), wat gebaseerd wordt op het feit
dat het te groot zou zijn om te kunnen hanteren:
En als ick 't overleg soo lach ick om 't bestaen,
En roep: hoe sal dit tuygh te water konnen gaan:
Sacht mannen spaent uw moeyt, 't is buyten uw vermogen,
Het is vermetelheyd, de waen heeft u bedrogen. (r. 83-90)
De stelling ligt, met z'n morele afwijzing, op het niveau van de `status
qualitatis' . Maar de verdediging pakt de handschoen op daar waar het argument
van de tegenpartij hem al naartoe wijst, namelijk bij de `locus'
van de mogelijkheid op het niveau van de `status conjecturalis' en wel
via een regelrechte ontkenning Cinficatio'):
van Laurentius, , pp. 8 7:
` ` Difficile autem est in eo nl. de `status qualitatis' at que 9 etiam
in Statu coniecturali refellere Caput p et Congeriem g Adiunctorum . . . J. Hac tamen
Methodooterunt p dissolui, , nempe, p, si quaestionem g ad alium Statum transfer a mus .. . "• ,
en " . . . ad faciliora et ad notiora aut etiam ad commodiora tranferuntur nl. de
" quaestiones tractandae et earum ar gumenta" vnde ^ facilius argumentari g possimus."
Vgl. g ook Sturm, ^ `Scholae' ,pp. t 8 recto (in: Hermogenes, De Ratione Inveniendi
g ^ R
Oratorra .
94 Hermo
enes De Inventione, II1. . In: Ars Oratoria,
• < <
g , , 1 s 0 ator^ , p 156-157: Tractatut
autem
argumentorum g expolitio p pper ea quae q nonnullae put p aant esse argumenta: g . veluti, ut , a
Similitudine, S , ab Exemplo, mp , a minore et e m a ior e a , ' ri a p ' a n , co r rio. t aAt Argumenta
t g
deducuntur ad Attributorum b circumstantiis . . . ]: vt, , sit t a r gumen
tu mdeductum 'a er-
sona: eius expolita p tractatio inuenietur fieri tantum ab exem lo > aliquando q et ab exem
lo
et à similitudine: sae pe etiam et per p e ill a duo, , et per p contraria: saepe sae etiam t ma pe per p u l ra.
"
Vgl. g Tuynman, Y , `Erasmus' , p. p 171-172.
95 zie hiervoor, hf hfdst. 3, ,pp.
1- S3 1 S4.