Download deel 1 - Textualscholarship.nl

169
Het schip zelf is zo op definitorische wijze uit de morele gevarenzone
gehaald en kan nu inderdaad beschreven worden als "Goddelijck
gesticht" . Als argumenten daarvoor worden de hiërarchische indeling van
de bemanning, het wel geordende leven aan boord en de handhaving
van orde en tucht aangevoerd (r. 169-198). De conclusie dat het schip
inderdaad als goddelijk bouwsel te karakteriseren valt, wordt getrokken in
de vorm van een vergelijking met het paleis van koning Salomon
(r. 199-212). Dit dient de opsiering en is als bijbelse vergelijking in deze
discussie over de kwalifikatie `goddelijk' bovendien een extra adequate
opsiering.
Het beroep op Gods oordeel door de tegenpartij is zo met een ander
beroep op de goddelijkheid door de verdediging ontzenuwd. Maar de
`natratio' begint nu van het varen te vertellen en daarbij aanhakend ziet
de tegenpartij de kans schoon om via een `depulsio' een nieuwe aanval te
openen:
Geen duyn, nocht witten blinck, nocht Pharos kan voorwaer
d'Aenstaende swarigheyd, den nood, het leer, 't gevaer
Van 't varen oversim, [ ... ] (r. 227-229)
Is er op het schip niets aan te merken, varen is te gevaarlijk om aan te
beginnen:
[ ... I wonder is 't dat sterffelijcke menschen
Noch smalen op den ploegh, en om een Zeelucht wenschen. (r. 313-314)
De verdediger zegt dat zulke gevaren juist de roem van de dapperheid
opleveren, iets wat hij oppert in de vorm van de mythe van Penthesilea
(r. 329-338). Vervolgens voert hij de mythe van Alcyone aan (r. 339-348),
als belofte van een rustiger zee. Maar dan komt hij met een betere
repliek: dankzij de uitvinding van zeevaartkundige technieken en instrumenten
is zeevaart helemaal zo gevaarlijk niet meer (r. 349-392)• En
daarbij aansluitend doet hij meteen nog een stap verder ook. Zeevaart is
niet alleen niet gevaarlijk, maar zelfs nuttig ('violenta finitio'):
Mijn eycken Slot aldus door d'ongeruste paden
Sleept grooter last, en vracht als duysend wagens laden,
Stond weer en wind ten dienst, waer 't vlack een rechte baen,
Men sou om 's weerelds riem in hondert Bonnen gaen. (r. 393-400)
De `loci' van de mogelijkheid, de veiligheid en het nut zijn afgehandeld.
De discussie op die punten is telkens door de verdediging gewonnen.
Maar wat nog onweersproken is gebleven, is het verwijt van
hebzucht dat in de `propositio' was opgeworpen en dat door de verdediging
vooralsnog terzijde was geschoven. Op dit punt doet de tegenpartij
nu via een `depulsio' zijn laatste aanval, ingekleed in de mythe van de
Gouden en de IJzeren Eeuw:
Maer och wat hoor ick hier een jammerlijck l l gheschreeuw!
g
S0o haest deijnboom p l swom versmolt de gulden g eeuw,