Download deel 1 - Textualscholarship.nl

105
Alle doopsgezinde beginselen zijn gericht op de zaligmaking van het
individu en zo ook het beginsel van de weerloosheid. Het is de individuele
mens die, in het licht van Christus' leer, niet mag doden. De overheid
komt in dit verband met name ter sprake in zoverre het individu als
ambtsdrager genoopt zou kunnen worden het zwaard te hanteren, wat
tot de conclusie leidt dat men zich niet in een overheidsambt moet begeven.
Maar dat impliceert niet dat de overheid nimmer oorlog zou mogen
voeren, het impliceert alleen dat hij `van de wereld' is en als zodanig
buiten het perspectief valt van de heilsleer.lzo
In de discussie met de gereformeerden spitst deze kwestie zich toe op
de betekenis voor de Christen van het Oude Testament in het algemeen
en de figuur van Mozes in het bijzonder. Ook de doopsgezinden erkennen
dat God de overheid heeft ingesteld en dat deze het zwaard moet
hanteren om de bozen te straffen en de verdrukten te verlossen. Dit is de
`wet' van het Oude Testament. Sinds de komst van Christus echter is er
een nieuw gebod: niet Mozes, maar Christus is nu Koning. Het zwaard —
hoezeer ook een `ordinantie Gods' — staat buiten deze "volcomenheyt
Christi" ." 1 Daartegenover stellen de calvinisten dat het Nieuwe Testament
het Oude Testament als het ware onverlet laat en dat het de
christelijke plicht is van de overheid het ware geloof, ook met het
zwaard, te verdedigen. Zij wijzen de doopsgezinde scheiding tussen wereldlijk
en geestelijk rijk, tussen Oude en Nieuwe Testament met klem
af. 122
De parallel die Vondel in zijn Verghelijckinghe trekt tussen Mozes en
Oranje hoeft dus niet in calvinistische zin opgevat te worden. Gegeven
de doopsgezinde onderscheiding tussen `wereld' en `gemeente der gelovigen'
, plaatst hij, juist gezien deze vergelijking, de bevrijdingsstrijd van
Oranje op het niveau van het wereldlijk ambt van de overheid die, conform
haar door God gegeven taak, de verdrukten verlost. De gelovigen
past dankbaarheid tegenover God voor een overheid die hen verdedigt en
beschermt, en dat is dan ook de teneur van de Verghelijckinghe:
Wat rester nu? dan God te vlechten met bescheydt
Den loffelijcken krauts van ware dancbaerheydt: (r. 69-70)1^3
Maar dit ontslaat de individuele gelovige niet van de plicht van weerloosheid.
Men vindt het doopsgezinde standpunt duidelijk neergelegd in de Corte
Belijdeni.rre des Gelooft, die door de Waterlandse leraren Hans de Ries
120 ^
Zie over deze kwestie: Wessel, W se ^ DDe
leerstellige ^e sstrijd 9 tusschengereformeerdenn e do os-
g gezinden, , p. 2p268-309. 68 39
121
Wessel, ^, Deleerstellige st ^z 1'' tusschen gereformeerden
g en en doopsgezinden, gezan en p. p 268 268-269, -26
9
279-280, 9 , 304- 306.
122 Wessel, , De leerstellige g esr^dtu strijd t ^ h gereformeerden
en e ge ormeerden en doopsgezinden, 0o s gez nden 2,
p. p 75 - 2 77 ,
285-288, , 299, 99,301- 302 • , Allen, , History ry o political o althuh thought, g , p. 60-61, - 87. 87
123 1FB-editie , dl. ,p 1. 2 4. V. Vgl. ook g de slotregels g s van va 0 het Twaalfjarige es B tandt dderr
Vereenigde N Nederlanden eanen , i^Beia - t e d 1.
1 , p p. 1 0 rvoor zie , ook hiervoor, hfdst.
, st. 1 , p. p 443.
3