Download deel 1 - Textualscholarship.nl

194
Het lijkt me niet onwaarschijnlijk dat soortgelijke opvattingen ook verbonden
werden met het wantrouwen tegen de zeevaart dat vooral in de
16de eeuw duidelijk hoorbaar wordt. Ook daarbij is sprake van een
hoogmoedige begeerte die de mensen er toe brengt dan wel niet iets
onmogelijke, maar toch iets levensgevaarlijke te ondernemen. Men komt
deze mening al tegen in de klassieke oudheid, onder andere bij Horatius,
Tibullus en Propertius, maar vanaf de late oudheid wordt hij verabsoluteerd
tot een waarheid die met name in de 16de eeuw, wanneer èn
de zeevaart èn de klassieken `herontdekt' worden, weer opgeld doet.'"
Men vindt de weerklank er van terug in de interpretatie die Van Mander
geeft van de mythe van Ceyx en Alcyone, wier treurig lot de les zou
inhouden dat
[ ... ] eyghen wijsheyt steunt veel met wanckelbaren voet, op den Godt vyandigen
grontsteen des hooghmoets [ ... ]: want daer men over landt can gheraken,
mochtmen wel de Zee-vaert laten berusten: [ . , r82
Met zoveel woorden wordt deze opvatting nog naar voren gebracht door
Keckermann. 183 Maar Keckermann, ik signaleerde het hiervoor al, doet
dat om hem vervolgens te weerleggen met een beroep op het nut, op de
dapperheid en op de zeevaartkundige uitvindingen. En zo doet
Vondel.184
Hiermee zijn we dan op het punt waar al deze meningen over gevaarlijke
zeevaart, onmogelijke noordvaart en onhanteerbaar schip elkaar raken.
Niet alleen geven ze alle uitdrukking aan een statische conceptie van
de realiteit, waaraan de mens zich maar heeft te conformeren op straffe
van zondigheid en mislukking. Ze worden ook alle weersproken met een
zelfde beroep op de resultaten van empirisch technisch-wetenschappelijk
onderzoek. Wat de noordvaart betreft wees ik al op uitspraken van mensen
als Van Linschoten en De Veer. Maar nog sterker aanwijzing vormt
het hele wetenschappelijke bedrijf, van Mercator, van Plancius en van anderen,
daaromheen. t85 Nu, in Het Lof der Zee-vaert, is het Vondel zelf
die blijk geeft van een vergelijkbare, op technische vooruitgang gerichte
mentaliteit, al is het dan ook ten aanzien van veel minder controversiële
some passion p or other. And through certain ppassions being g aroused in the sensitive
appeire t the result is that man more easilyperceives Yp ee the ... sensible image g It
also l happens, pp through g the rousing m o gof a passion, a p n that what w is put p bef before tthe
imagination, g
,
is l judged, g as being g something hin gto t bbe
pursued p ... " Vgl. g ook Gilson, , Le thomisme,
p. p 362 6 3 7, Verbeke, 'De ` mens a als s "grens" g volgens g Aquinas', 9 , p. p 223-225.
181' Zie voor de oudheid: , De Saint-Des nl Le e r6le r le de la mer dans l a poésie i latine a ,
p. p 9 351 ^ Heydenreich, Y h Tadel a u Lob ode
der Seefahrt, art p. , p1 47 3 en , voor het begin g van
de nieuwe euwe tijd, l deze z laatste, a ,p p. 101-116.
182 Va Van n Mander, Ma d T 1^tle gg rng
, p 96 9 verso.
183" Keckermann itne , Br evas Commentatio Nauigatio a Nautica, N cap. p 3 kol. 99 1 5. S res g
temeraria et ab humana natura aliena?"
184 Zie hiervoor,3 hfdst. ,pp.
185.
185 Zie hi ery oor, hfdst. 2 > p. p 123 en 127.