Download deel 1 - Textualscholarship.nl

133
ende gantschelijcken verlaat. [ ... ]. Dat by in 't lichte Godes sijn licht, namentlijck
Christum Biet, sijn goetheyt kent, dat van herten begeert, na wensche verkrijght, ende
alsoo door 't hebben ende een worden met het ware goedt, oock selve Boet
wordt.^3'
Ook bij Thomas valt een zekere trapsgewijze ontwikkeling te signaleren,
232 maar waar bij hem eerst het geloof komt en dan de hoop, begint
de ladder bij Coornhert omgekeerd en dan niet met hoop, maar met
onvrede, angst en berouw, om pas vervolgens tot het ware geloof en vandaaruit
tot liefde te komen.
Eenzelfde conceptie treffen we, onafhankelijk van Coornhert, ook aan
bij doopsgezinden, zij het minder ver uitgewerkt.^ 33 Ook Menno Simonsz,
Dirk Philipsz en andere doopsgezinde leraren onderscheiden angst en
boetedoening, wedergeboorte in het geloof, en vandaaruit liefde tot God
geconcretiseerd in een leven van deugdzaamheid en naastenliefde.234
Wat bij hen ontbreekt is de onvrede volgend uit de onvervulbaarheid van
aardse begeerte — bij Coornhert een essentieel element in zijn opvatting
van de natuurlijke dispositie van de mens tot het goede — , en de langzame
verdere groei van de herboren mens tot vervolmaking.
In alle opzichten volgt Vondel in zijn 'peroratio' de doopsgezinde leraren.
Dit blijkt niet alleen uit de opbouw, die een identieke opeenvolging
laat zien van straf voor het hoogmoedig gloriëren in aardse goederen
(r. 371-378), boetedoening en bekering (r. 379-382), en liefde tot God
en de naasten (t. 383-390), waarna een klemmende vermaning de `les'
besluit (t. 391-400), maar vooral ook uit de schriftuurlijke bewoordingen.
Vrijwel de hele passage bestaat uit een aaneenschakeling van bijbelplaatsen,
op dezelfde manier als men in de geschriften van bijvoorbeeld
Menno Simonsz, Dirk Philipsz en Lubbert Gerritsz kan waarnemen. X35 In
het commentaar bij de tekst in deel 2 citeer ik de parallelle bijbelplaatsen
en passages uit de werken van de doopsgezinde leraren waaruit dit
In Coornhert, C Wercken, i^ e ddl. 1, , fol. 337 33 recto 3S
, pp 3
232 Thomas m van Aquino, q , Summa TTheo logica, gaca , II.I.qu.62, 9 art. 3, , 4 (dl. 7, , p. p 152-153).
233 hen laat hier uiteraard de du duidelijke id
l verschillen die er op p andere punten p tussen Coorn
ereg r en de doopsgezinde voo voorgangers bestaan n buiten but bbeschouwing.
g Met name van het
hele eeco complex p van klassieke m.n. ciceroniaanse en humanistische mo t aa lfilosofische
opvattingen) die Coornhert rnh in zijn ethica integreert g (zie: Coornhert, Zedekunst, , 'In-
letdtng' p. XXXXIIvaltb - bij l dde genoemde g m doo doopsgezinde pg auteurs geen g spoor p ore te ontdek- o
ken. Zie ook noot 157.
234 Zie: Zie. Keene Keeney, The development t Dutch o,
anabaptist thought and ractice p.
11 S.
De
ex expliciete p indeling n gin
drie d als a zodanig gonderscheiden n trappen, t pp die volgens g Keeney Y bij
Menno en Dirk zou voorkomen,heb ik in hun hu we werk echter t nietgevonden. Voor de
leerstel hg e achtergronden vandeze va opvatting,zie. Voo 1stta , He t wo ord is vlees ggeworden,
passim, ass tm m n. hfdst. ds 5 D ''Die e HHemelsche
gheboorte bo ende nieuwe teuwe creatuer' • vgl. , g ook:
Drewes, ` 'Het p rn3
interpreteren vangodsdienstige s pelen van va36-37, tinne' p 6-37 S3 .
23S- Vergelijk3 r g libijvoorbeeldH 1 e Hymnus k3 mnus r. 9 7 82 met Mattheus art 11 22-2 3 , Lucas 10, , 14- 1 S ,
3, 1 6 en Lucas 11, 330 2 Hymnus, y s , r. 383 - 30 9met
I Koningen g 9 27-2 8 ,
I KKorinthen 3 , 16 en Mattheus 1 3 4 S46 en Hymnus, y s , r. 391-400 39 0 met Mattheus 16, , 26
en 6, 19-20, 9 en Openbaring p g 21, , 2-4.
231- 2 verso; citaat op 340 verso.