Download deel 1 - Textualscholarship.nl

165
De vraag of de zeevaart al dan niet rechtmatig is, vormt tenslotte het
laatste en beslissende punt:
Besoeckt vrymoedelijck de veergelegen oorden,
Maer pleegt oprechtigheyd in handel, en in woorden,
Nocht brandmerckt door geweld niet 't Christelijck geloof,
Nocht mest u seleen niet op 't vette vanden roof, (r. 417-420)
Daarna volgt alleen nog onbetwiste eervolheid:
Soo zal de Zeevaert lof behalen door mijn dichten.
Men sal haer Majesteyt een eer, en Pronckbeeld stichten, (r. 433-434)
Wat echter op deze manier duister blijft, is de plaats die de `loci' innemen
in het betoog. Om daar zicht op te krijgen is het nodig de structuur
van de argumentatie te doorzien. Daarmee zijn we dan, na de `loci'
en de `status'-leer, aangeland bij het derde element dat een rol speelt in
de bewijsvoering: de 'argumentatio' in striktere zin.
De bewijsvoering ten aanzien van een of andere `locus' is op zichzelf
beschouwd simpel en bestaat uit een stelling ('propositio'), bijvoorbeeld
`zeevaart is nuttig' , en de argumenten daarvoor, bijvoorbeeld `hij brengt
alle volken welvaart' . Men heeft in dat geval te maken met een vereenvoudigde
vorm van het logische syllogisme, het zogenaamde 'enthymema'."
Maar in een betoog gaat het er vooral om rekening te houden
met de mogelijke tegenwerpingen. Daarom is het volgens Hermogenes
veel beter niet eenvoudigweg alleen maar het eigen standpunt te bewijzen,
maar uit te gaan van de stelling van de tegenstander en diens argumenten,
om deze dan te weerleggen en zo de eigen stelling te
bevestigen. Het patroon van deze argumentatie ziet er als volgt uit: de
stelling van de tegenstander, bijvoorbeeld `zeevaart is niet nuttig'; diens
argumenten, bijvoorbeeld `hij bevordert de hebzucht' ; de tegenovergestelde
stelling `zeevaart is wel nuttig' , met als argument `als hij maar
op rechtmatige wijze wordt bedreven, bevordert hij de vriendschap tussen
de volken'. Eventueel kan er daarna dan nog een conclusie volgen: `en
dus is hij nuttig' . Commentator Laurentius, die het allemaal, na Hermogenes,
nog eens met eigen woorden navertelt, voegt daar aan toe dat je
het je voor moet stellen als twee syllogismen, waarvan de ene een bevestiging
en de andere de weerlegging bevat. Eén van beide expliciet uitgesproken
stellingen kan daarbij eventueel ook weggelaten wotden.90
89 Daarover: Spies, 'Het stadhuis staat op de Dam
^
p , p ,pp. 1 74. Vgl. g ook ok Spiegel, pgel
^ Reden-
kaveling, g P 108 en R , ederz
1 ck-kunst p. p 1197.
90 ^ ^ ,
Hermo enes , De Inventione, ^, III. 3. In: Ars Oratoria, 0 ato a. 136: 6. S21 P 3 igitu itur a no nobis is inucatur
caput, p ^psimplici opus Pus est Ps o t i ione.
et ad earn constituendam su pPdtbu
e i a it
r
nobis co p ia ex ar g umen tat i o n'ibus cum cu propositione. Pp
Perf e erit t caput p slue conclusio aduersari l^ si m troducatu r , tunc enim e oportebit o o b tit
p
lud caput p ornare Pro p osi t ione , Subsumptione: p Opposita pp propositone: p ro ositone. p Refutatione, e utatione, et ea
quae 9 vocatur Re Plicatio : enz . " en, , pp. 1 3 7 -1 39.
Omittitur " saepe ppP propositio . ...
Ali q uan d o tt mi tu i Opposita r propositio . ... siquidem q saepenumero p ro apud p veteres
oratores inueniemus capita p ta confirmationis
con at s fuisse u sse tractata, omissa tumro Ppositione,
turnei