Download deel 1 - Textualscholarship.nl

162
Plutarchus Over de muziek, dat in 1582 door Amyot in het Frans was
vertaald. Plutarchus begint, net als Vondel (r. 21-22), met de opmerking
dat er nogal wat meningsverschil is over de kwestie van de uitvinding. Er
volgt een opsomming van eerste mythische uitvinders en degenen die de
kunst verder hebben ontwikkeld. En dan komt er een tegenstem die zegt
dat de uitvinding aan Apollo toegeschreven moet worden."
Naar opzet lijkt dit op de betreffende passage in Het Lof der Zeevaert.
Daar komt echter bij dat in de laat-joodse en vroeg-christelijke
traditie vaak, in plaats van klassieke goden, demonen opgevoerd worden,
uiteraard om een negatief oordeel over de betreffende uitvinding te
vestigen. Zo zegt Tertullianus in zijn De Corona dat de duivel aan de
lofkrans een leugenachtig schijn van goddelijke oorsprong heeft gegeven
en dat deze dus slecht is. Tegenover deze mening stelt hij vervolgens de
opvatting dat uitvindingen die aan vergoddelijkte helden toegeschreven
worden daarom nog niet verwerpelijk hoeven te zijn. 8° Ook hier worden
dus de onderscheiden standpunten waartussen het in de rest van de
verhandeling zal gaan, geïntroduceerd aan de hand van uitvinders van
verschillend moreel kaliber.
Al is er geen sprake van een woordelijke overeenkomst, de persoon van
Vreeck doet me toch wel aan de genoemde vroeg-christelijke demonen
denken. Het feit dat deze informatie Vondel door een "geest" (t. 45) in
het oor gefluisterd wordt, zou dan bovendien kunnen wijzen op de leugenachtige
schijn van deze quasi-goddelijke oorsprong. De conclusie lijkt
me dan ook gerechtvaardigd, dat de hele passage op deze traditie teruggaat.
Of Vondel daarbij Tertullianus' De Corona of een andere tekst voor
ogen heeft gehad en in hoeverre daarbij ook het voorbeeld van Plutarchus'
Over de muziek een rol heeft gespeeld, kan ik op grond van dit
materiaal niet vaststellen.
Na dit alles volgt dan de hoofdmoot van het gedicht: de door elkaar
heen geweven narratio en argumentatio (r. 61-450). De `argumentatio'
— met daarin besloten de `confirmatio' , of, om nog even aan Spiegels
terminologie te herinneren, de "bevestighing" 81 - is verantwoordelijk
voor de ingewikkelde structuur van Het Lof der Zee-vaert. Op dit punt is
ook Vondels afhankelijkheid van Hermogenes en diens commentatoren
het duidelijkst. Dat geldt inclusief de appreciatie van deze uitvoerigheid
en ingewikkeldheid, die door Hermogenes, en vooral ook door Johannes
'9 Hi 'e ove r r . ^ T Thraede, e a d e , Erf in d et II ' kol. ko ,Curtius, 1201-1202 en Curtius 'Theologische g Kunsttheorie
im spanischen p Barock' ,Plutarchus, p. pp
149-150. Zie : Plutarchus De Musica, , cap. 3-14. 3
aede , ,Tertullianus, , 7 ,p
medacu n i m i ini du i tatsdb diabolus soeat operatur, P > in hac a etiam specie P a primordio p mendax, ^ sine s
dubio U io et eos ipse p prospexerat, P ^ in 9quibus id mendacium diuinitatis a g eretur" tot en met
8. 2 ^ p. 1 08. • ` ` . . . Sed S et Minerua prima molita sit nauem: . . . "
^ P P
:
81 Zie hiervoor, , hfdst. 2, ,pp.
81.
S0 Thraede, II' kol. 1266-1267. Tertullianus De Corona, 7.8, p. 102: " Si enim