Download deel 1 - Textualscholarship.nl

156
degenen die zo nodig de zee op moeten, maar die hier waarschijnlijk
niets anders betekent dan dat stormen ook weer gaan liggen
(r. 344-348). 58 Na de verworvenheden van de zeevaartkunde komt
tenslotte argumenteel gezien de belangrijkste mythe: de overgang van de
Gouden naar de IJzeren Eeuw. Deze mythe sluit in Ovidius' Metamorfosen
direct aan bij die van de Reuzenstrijd, waarmee Vondel zijn reeks
verwijzingen naar de klassieke mythologie was begonnen en staat voor de
natuurlijke neigingen van de mens tot het kwade (r. 403-412).5
Buiten deze uitvoerige passages die een duidelijke functie vervullen ten
aanzien van de structuur van de argumentatie, zijn er talloze kortere,
meer incidentele verwijzingen naar allerlei mythologische en andere fabels
in de vorm van allusies en beeldspraak. Ik zal daar hier niet op ingaan,
maar ook zij dragen er toe bij dat Het Lof der Zee-vaert een door en
door beeldende indruk maakt.
Er is echter nog één geval van verbeelding dat behandeling behoeft,
namelijk de slotpassage van de `argumentatio', waarin bij wijze van concluderende
lofprijzing de "zeevaett" wordt beschreven in de vorm van
een allegorisch "pronckbeeld" (r. 434-456). Het verzinnen van dergelijke
allegorische verbeeldingen waarin de verschillende aspecten van een
zaak tot uitdrukking komen, was een bekende, uit de rhetorica stammende
memorisatie-techniek: men hoefde het beeld maar terug te roepen in
het geheugen, om er alles wat aan de zaak vast zat, aan te kunnen aflezen.
60 Van de andere kant uit geredeneerd werd het schilderen van een
visueel, en natuurlijk subjectief gekleurd beeld van iets gezien als een
middel om je mening daarover ook bij anderen in te prenten, een middel
dat in het bijzonder geëigend werd geacht voor de conclusie van een
betoog. 61 Maar nergens in de rhetorische literatuur van die tijd ben ik de
expliciete aanwijzing tegengekomen dat de conclusie van de `argumentatio'
door middel van zo'n allegorische voorstelling als Vondel geeft, gerealiseerd
kan worden. Wel is er, zoals ik hiervoor al meedeelde, een literair
voorbeeld dat hij waarschijnlijk heeft nagevolgd, namelijk de Hymne
de la Monarchye van Robert Garnier.62
58- Ovidius,7 Metamorfosen, XI r. 410 4 8 • Va Van Maner, d ^tle
in he 996
recto-verso.
59- Ovidius, , Metamorfosen, I. r. 127 1 SO , Va Van Ma nder I^tle gg ni
g he ^ p. p 4 recto.
60 Hi Hierover:20-26, rover. Yates, The art o memo .n. 65-87, 6 65 7121-12 7 2 3 1•
Ad Herennium
III.xvi. I 29 9,
(p. 208-209),III.xx. 3 3 (p. . 214-215 III.xxii. p 37 (p. p 220-221 •
Lausberg, au sber Handbuch d uch der erar^schen Rh
e t orik
dl. 1, par. 1088-1089 9 (p. 526-527).
g _ ,p p
61 Zie. Zie: Voss i us Commentariorum a Rhetoricorum R u Libri s sex, x V.x.l
dl. 381:"...
imago [ponatur] n propter sa ter ipsam ass assimilationem; t , q quia i pri mo ' respicit p g p p p p
.. ut opinio p ali qua
in hominum m animis nimf indu c atur " , • een uintili a n us
Institutio Oratoria, , VI.ii. 29-32 dl. 2,
p. p 4 32-4 35 .
62 Gar ne i r Hymne med de la Monarchye. In: Oeuvres com l e tes , dl. 2, , p. 421-422. Zie verder
> y y p
het commentaar co bbij l de tekst in deel dee van deze uitgave. g Iets t soortgelijks gJ komt ook voor in
Hooft s 0 het esta B ndt = waarin bbij
1lg
wijze van conclusieMau Maurits geloofd o wordt in termen t
van een e,
imaginair gp
standbeeld (r. 103-120; in: Gedichten dl. 1 . 84 . Zie hierover ook:
Becker, r De 'DeRotterdamsche he Ygtp li hS 25. . Het feit dat het verschijnsel vaker voorkomt, =
zou kunnen ku wijzen l op p een toch algemeneregewoonte
g (wellicht in de Neolatijnse J