Download deel 1 - Textualscholarship.nl

157
Met dat laatste zijn we dan terug bij de Franse hymnen-traditie als inspiratiebron
van Het Lof der Zee-vaert. Maar uit het voorgaande zal duidelijk
geworden zijn dat Vondel ook voor de strikt literaire aspecten van
zijn gedicht, naast het voorbeeld van de Fransen, de aanbevelingen van
Hermogenes voor ogen moet hebben gehad. Dat blijkt uit de overeenstemming
op punten als de verdeling van de `narratio' in perioden,
de allegorische functie van mythologische vergelijkingen en de met name
daartoe aanbevolen mythen. Stuk voor stuk zijn dit zeker geen indicaties
voor afhankelijkheid, maar bij elkaar lijkt het toch te veel om toevallig te
zijn en dit te meer omdat op het punt van de rhetorische structuur de
overeenstemming nog veel groter zal blijken te zijn.
3.2.4. Rhetorische analyse
Hermogenes moge dan de poëzie in verband gebracht hebben met het
demonstratieve genre, dat wil niet zeggen dat volgens zijn 16de-eeuwse
navolgers in poëzie geen deliberatieve onderwerpen behandeld zouden
mogen worden. Wat die kant van de zaak betreft deed men dan een beroep
op de argumentele onderdelen van de rhetorica. Het is ook vooral
op grond van deze argumentele opbouw, dat ik van mening ben dat
Vondel bij het schrijven van Het Lof der Zee-vaert gebruik gemaakt heeft
van het werk van Hermogenes.
Aanwijzingen voor het realiseren van dergelijke argumentele structuren
geeft Hermogenes in De Partitione Statuum en De Inventione. Daarnaast
staat er in deze werken natuurlijk heel wat dat in elk rhetorica-boekje terug
te vinden is. Het is alleen daarom al niet verbazingwekkend dat er
tal van overeenkomsten zijn met de rhetorische structuur van de Hymnus,
zoals ik die in het voorgaande hoofdstuk heb behandeld. Maar toch
is er ook op allerlei andere punten dan de `argumentatio' reden om juist
aan invloed van de theorie van Hermogenes te denken.
Dat is meteen al het geval bij het exordium (r. 1-20). Algemeen gebruikelijk
is het voorschrift dat het `exordium' de toehoorder op de hoogte
moet stellen en aandachtig en welwillend moet maken. Daarbij komt de
zaak waarover het zal gaan natuurlijk wel ter sprake, maar toch niet met
die nadruk waarmee dat het geval is bij Hermogenes en, vooral ook, zijn
commentator Laurentius.63
Van de vier typen `exordia' die Hermogenes onderscheidt, wordt de
eerste en belangrijkste gekarakteriseerd door het feit dat het de, positieve
literatuur?),in welkeval gafhankelijkheid deverondersteldefh
d a ankehkhei a Vondel v n va Garneer
van
ondergraven goveeop
zou kunnen e worden. Beider bec beelden te lijken in zoveel h r opzichten
elkaar dat ik vooralsnog g u uitga t a gvan
een directe relatie.
63. Zie: Laus b er g HHandbuch der e literarischen R etor^ dl. 1 par. pa. 2265-280
6 S- 8 p 1 S0
- 1 60 .
Quintilianus noemt naast aast aanklager, g rechter en verdediger, w el oo kde aangeklaagde
ng
ge 1n
stitutio Oratoria, IV.i.I -1S maar veel om meer z ch zelfs zich wille e ene zeke zeker niet iet als as pect
van de, , centraalgestelde,z aak.