Download deel 1 - Textualscholarship.nl

147
strofe- en versvorm, ze missen bovendien vrijwel alle kwaliteiten die ze
volgens Ronsards criteria tot poëzie zouden kunnen maken. Dat laatste
geldt trouwens in zekere zin ook voor Vondels eigen Hymnus, ofte Lof-
Ge.rangh, over de wijd-beroemde scheeps-vaert der Vereenighde Nederlanden
van 1613, dat op zijn beurt door zijn uitvoeriger, op Du Bartas
en Van Borsselen geïnspireerde presentatie van feitelijk materiaal, weer
van deze ofdichten verschilt.
Uitvoerige beeldende beschrijvingen en daarnaast het voortdurend
voorkomen van vergelijkingen met fabels uit de klassieke mythologie vormen
de meest direct in het oog springende verschilpunten tussen Het Lof
der Zee-vaert en de Hymnus. Juist de ontstentenis van vrijwel elke literaire
vormgeving in de strikte zin van het woord, anders dan enkele aan
Van Borsselen of Du Bartas ontleende passages, maakt de Hymnus tot
zo'n fundamenteel ander gedicht dan Het Lof der Zee-vaert. Vergelijking
met het gebruikte bronnenmateriaal leert dat Vondel in de Hymnus zelfs
in stilistisch opzicht weinig `literair' schreef.
Al met al lijkt me de conclusie gewettigd dat Het Lof der Zee-vaert,
samen met Heinsius' Lofsanck van Bacchus en in onderscheiding tot andere
tot dan toe in Nederland beoefende laudatieve literatuur, geplaatst
moet worden in de door Ronsard geïnaugureerde hymnen-traditie. 19 De
binnen deze traditie geschreven lofdichten op `amphidoxa' worden wat
betreft hun inhoud gekenmerkt door een, ook in andere laudatieve
teksten voorkomende, rhetorisch-argumentele structuur, die echter door
narratieve passages, beschrijvingen en mythologische verbeeldingen literair
wordt `ingekleurd' . Zinvolle beeldspraak, stilistische kunstgrepen en als
versvorm gepaard rijmende alexandrijnen completeren het beeld.
3.2.2. Poetica's en rhetorica's
Maar al werkt Vondel dan ook naar het voorbeeld van zijn Franse voorgangers,
toch is het niet zo dat hij de precieze opzet van Het Lof der
Zee-vaert aan hen kan hebben ontleend. Aan de andere kant valt nauwelijks
aan te nemen dat hij zonder nadere instructie is gekomen tot de zo
geëlaboreerde literaire en rhetorisch-argumentele compositie van zijn gedicht.
Een dergelijke instructie boden, in principe, de toenmalige poetica's
en rhetorica's.
Hiervoor kwam al Scaligers Poetices Libri septem ter sprake. Het lijkt
me wel zeker dat de hiervoor geschetste hymnen-traditie met dit werk in
19 Verwantegenres, zoals oals ggeboorte-,e eboo te^len
lijkdichten d laat ik buiten beschouwing. g
Het ets is niet onwaarschijnlijk dat zich z c daarbinnen da b eg een vergelijkbare n o tw ik kelin a afspeelt. f seelt.
Evenee n s buiten bu te bes beschouwing ouwing laat ik de Neolatijnse literatuur. Binnen het bestek van
de ze stud studiewas het niet et mogelijk oekde gJ die echt tb bij lhet
onderzoekk te betrekken. b In de Neola-
ti lnse dicht bundels
die ik bi Jwi lze van pr f oe ilin pe cursorisch g^ heb bekeken – die van
P on ta nus Marullus, a us Sec Secundus, d d de b beide Dousa's, ' Baudius, Heinsius He s s e en Grotius, roti , alsmede
de Delitiae C. PPoetarum r Belgicorum e ^o die Janus a s Gruterus, onder het anagram g Ranutius
Gheros T in 1 6 1 4 uitgaf g – jben be ik niets ets tegengekomen dat zo duidelijk duidelij overeenkomt met
Lof der Zee-vaert als deenoemde g Franse hymnen.
Y