Opleiden en leren van laaggeschoolden in Nederland - website ...

Coördinatiepunt Voortijdig schoolverlaten). Deze definitie is van belang omdat zij
uitgangspunt is voor de beleidsinspanningen rond jeugdwerkloosheidbestrijding en opvang-
en integratie-inspanningen voor risicogroepen.
2.2.3 Volwasseneneducatie
De term ‘volwasseneneducatie’ wordt in Nederland op twee manieren gebruikt. Als eerste en
meest gangbare toepassing is het de term waarmee het educatieaanbod van Regionale
Opleidingencentra (ROC’s) wordt bedoeld. De regulering van dit aanbod, de financiering en
programmering zijn in de Wet Educatie en Beroepsonderwijs (WEB) geregeld. Vandaar dat
dit aanbod ook wel met de term ‘educatie’ wordt aangemerkt.
In de tweede plaats wordt de term ook in een bredere zin gebruikt als overkoepelende term
voor alle aanbod van opleiden en leren dat bedoeld is voor of gericht is op volwassenen. In
deze studie worden (noodgedwongen) beide betekenissen aangehouden, maar in de tekst zal
steeds worden aangeven welke betekenis wordt bedoeld.
Uiteraard is de focus van deze studie breder dan de deelname aan het aanbod van de ROC’s.
2.3 Historische ontwikkeling van volwasseneneducatie en opleiden
Het zijn met name internationale ontwikkelingen die debet zijn aan de omslagpunten in de
(beleids)ontwikkeling in het leren van volwassenen en daarbinnen van laaggeschoolde
volwassenen in Nederland: de tweede wereldoorlog, de Unesco-conferentie van 1960
(Montreal), de economische crisis in de jaren tachtig en het leven lang leren beleid van de
Europese Unie, toegespitst in het Memorandum van Lissabon in 2000.
Nederland heeft een lange traditie van educatieve activiteiten voor volwassenen. Vlak na de
tweede wereldoorlog kreeg deze vorm van educatie een belangrijke impuls toen zij werd
ingezet voor de volksopvoeding na de ingrijpende gebeurtenissen van de tweede
wereldoorlog. Een traditie die overigens tot ongeveer 1975 nagenoeg uitsluitend in stand is
gehouden door het particuliere initiatief. Daarbij werden begrippen gebruikt als vorming,
volksopvoeding en volksontwikkeling. Organisaties als volksuniversiteiten,
vormingsinternaten, volkshogescholen, plattelandsorganisaties en het Nivon, die ‘het leren
van volwassenen’ vorm gaven, organiseerden in feite de voedingsbodem voor de
ontwikkeling van een stelsel waarin met de ontwikkeling van ‘een leven lang leren’ kon
worden voortgebouwd. De meeste van deze organisaties waren in die tijd, net als het
onderwijsveld (en de rest van de samenleving), georganiseerd in levensbeschouwelijke
stromingen die in landelijke koepelorganisaties een samenwerkingsverband vormden. Deze
landelijke organisaties verenigden zich in 1965 in het NCVO (Nederlands Centrum voor
Volksontwikkeling). Het NCVO heeft zich in de visieontwikkeling in belangrijke mate laten
inspireren door de ‘éducation permanente’-ideeën zoals geuit tijdens de Unesco
wereldconferentie van 1960 in Montreal. Het is het begin van een ontwikkeling waarin
discussies over de organisatie en aard van de volwasseneneducatie in landelijke kaders werd
gevoerd.
Sinds het midden van de jaren zestig, toen de volwasseneneducatie in Nederland als begrip
werd ‘uitgevonden’, zijn er vele ideeën gelanceerd over de aard en doelen van deze
onderwijsvorm. Er hebben de nodige discussies plaatsgevonden en er is een aantal
experimenten (al dan niet geëntameerd door de overheid) uitgevoerd rond nieuwe
werkvormen en doelgroepen, zoals experimenten met een Open School voor volwassenen,
met alfabetisering voor volwassenen, het inrichten van plaatselijke educatieve netwerken,
educatieve activiteiten ten behoeve van wat toen Culturele Minderheden werden genoemd en
Betaald Educatief Verlof.
10 Opleiden en leren van laaggeschoolden in Nederland, CINOP, juni 2004