Opleiden en leren van laaggeschoolden in Nederland - website ...

De sterke fuikwerking die vroeger uitging van de aanvankelijke school- en beroepskeuze
neemt dan ook af. De groter wordende reikwijdte van beroepsopleidingen op de
arbeidsmarkt staat haaks op de toenemende differentiatie en versplintering van initiële
beroepsopleidingen. Vanuit het loopbaanperspectief is daar steeds minder aanleiding toe. Er
zou eerder een integratie van opleidingen te verwachten zijn.
Leren op de werkplek
Aanvankelijk was de combinatie van leren en werken een kenmerk van het leerlingstelsel,
maar inmiddels is het een manier van leren die ook op andere niveaus van het onderwijs
voorkomt.
De introductie van een voucher-systeem past bij deze ontwikkeling; een voucher geeft
leerlingen de mogelijkheid om leren (onderwijs) en werken af te wisselen door het kopen
van onderwijs op een tijdstip dat het hem/haar past. (zie ook Rinnooy Kan e.a., 2000).
De rol van ROC’s
Vanaf het begin van het samenbrengen van educatie en beroepsonderwijs in ROC’s heeft de
educatie moeite gehad haar meerwaarde voor het beroepsonderwijs voor het voetlicht te
brengen. De afdelingen voor het beroepsonderwijs van een ROC waren tot voor kort ook
nauwelijks geïnteresseerd kennis te nemen van wat educatie te bieden heeft. Momenteel
begint de samenwerking tussen beroepsonderwijs en educatie gestalte te krijgen in de vorm
van geïntegreerde trajecten. Deze beweging wordt sterk ingegeven door de vraag naar
beroepsgerichte trajecten op maat voor zeer gedifferentieerde doelgroepen en door de
behoefte het intern rendement van de instellingen te verhogen. Elementen uit educatie zoals
taal, sociale vaardigheden en rekenen worden geïntegreerd met uitstroomwensen; niet alleen
beroepsgericht, maar ook richting opvoedingsondersteuning of maatschappelijke
redzaamheid. De ontwikkelingen zijn echter traag: in 2002 heeft minder dan 5 procent van
de deelnemers kunnen profiteren van een geïntegreerd traject.
3.2.6 Leervragen
De vraag naar scholing voor werkenden kan door verschillende partijen worden geuit: in de
eerste plaats door de werkende zelf, maar ook de werkgever kan als vrager optreden.
Op brancheniveau worden vragen gekanaliseerd via Opleidings- en Ontwikkelingsfondsen
(O&O-fondsen). Hiertoe stellen, al dan niet op basis van marktonderzoek, sommige fondsen
een catalogus van cursussen samen, die voor subsidie in aanmerking komen. Uit deze
catalogus kunnen werkgevers of werknemers hun keuze voor een opleiding maken. Meer dan
de helft van de scholingsfondsen voert geen doelgroepenbeleid. Van de fondsen die dat wel
doen, zegt 29 procent laaggeschoolden als doelgroep te beschouwen. Dit percentage is
gebaseerd op reactie van 17 van de 99 scholingsfondsen in 1999.
Met experimenten als de Individuele Leerrekening wordt getracht de leervraag meer door de
werkende zelf te laten formuleren. Tot nu toe is de invloed van werknemers op het
scholingsaanbod meestal beperkt. Indirect kan invloed worden uitgeoefend door het maken
van scholingsafspraken in CAO’s en de vulling van scholingsfondsen.
Directe invloed is beperkt tot het kenbaar maken van eigen wensen ten aanzien van scholing
bij de werkgever. Ook kan een werknemer weigeren een door de baas voorgestelde scholing
te volgen. (Nieuwsbrief individuele leerrekening, 2001). Laaggeschoolde werknemers nemen
echter nauwelijks initiatief als het om scholing gaat. Zij ‘winkelen’ volgens Onstenk (1993)
niet zelf in het interne of externe opleidingsaanbod van het bedrijf. Zij nemen eerder deel aan
door het bedrijf opgezette collectieve scholingsactiviteiten.
Voor werkgeversinvesteringen in scholing zijn sectorinitiatieven belangrijk. Financiering via
sectorfondsen maakt dat werkgevers die onder normale omstandigheden weinig rendement
van scholing verwachten, vaak toch willen investeren.
Opleiden en leren van laaggeschoolden in Nederland, CINOP, juni 2004
61