Opleiden en leren van laaggeschoolden in Nederland - website ...

De SER stelt voor dat in het postinitieel onderwijs een open scholingsmarkt ontstaat waarin
ook publieke instellingen marktconform opereren. De open scholingsmarkt komt vooral door
vraagsturing tot ontwikkeling.
Op een open scholingsmarkt moet iedereen die een traject in het initieel onderwijs verlaat en
de arbeidsmarkt betreedt in beginsel zelf zijn weg vinden. De overheid draagt bij met
positieve (fiscale) prikkels. De werkgever zorgt voor een goed personeelsbeleid met
aandacht voor persoonlijke ontwikkelingsplannen en loopbaanbegeleiding, waarbij kleine
bedrijven ondersteuning krijgen van employabilityadviseurs.
De overheid zal zich op grond van tenminste drie motieven met de ontwikkeling van de
postinitiële markt bezig moeten houden:
1) zo lang iemand nog geen startkwalificatie op het niveau van mbo-2 heeft, houdt hij of zij
het (leer)recht om gebruik te maken van door de overheid bekostigd onderwijs;
2) de overheid is als werkgever een belangrijke vrager op de scholingsmarkt;
3) de overheid kan uit een oogpunt van algemeen belang ingrijpen indien gewenste
ontwikkelingen uitblijven.
In de kabinetsreactie op dit advies van januari 2004 pakt het kabinet deze handschoen op.
Ook het kabinet wil helderheid over de grenzen van de overheidsverantwoordelijkheid. Aan
de SER wordt gevraagd het voorstel voor een nieuwe cesuur (initieel-postinitieel) nader uit
te werken. Ook zal het initiatief worden genomen tot het (her)oprichten van een Platform een
leven lang leren (platform LLL). Deze kabinetsreactie is integraal opgenomen in bijlage1
van dit brondocument.
2.4 Beleid
2.4.1 Betrokkenen bij het scholingsproces van laaggeschoolden
Vanuit de overheid spelen drie ministeries van OCW, SZW en EZ een actieve rol in het
scholingsbeleid voor volwassenen en daarmee ook voor laaggeschoolden, hoewel deze
doelgroep in het algemeen gesproken in het beleid niet als zodanig expliciet wordt benoemd.
Uit de betrokkenheid van met name deze ministeries kan ook worden afgeleid dat het
overheidsbeleid rond de scholing van volwassenen vooral gericht is op het verbinden van
scholing aan werk. Zij zijn overigens op het terrein van het opleiden van volwassenen zeker
niet de enige actoren. Met name de sociale partners zijn actief in het bepalen van de kaders
van het beleid, dat zich inmiddels heeft ontwikkeld tot een beleid rond een leven lang leren,
waarmee in de praktijk vooral leren in het perspectief van arbeidsparticipatie wordt
begrepen.
De Onderwijsraad (2003) stelt dat er geen zicht is op deelname van maatschappelijke
risicogroepen, waaronder laaggeschoolden, aan niet door de overheid gefinancierde
opleiding en scholing. Financiering en uitvoering van dit aanbod vallen buiten het reguliere
onderwijscircuit, het beleid is gedecentraliseerd, de aanpak is voor een groot deel een
kwestie van particulier initiatief en vrijwilligerswerk, de organisatie is versnipperd en
gegevens worden niet systematisch verzameld. Het beschrijven van het aanbod en de
participatie in kwalitatieve en kwantitatieve zin is nagenoeg onmogelijk geworden (zie ook
de Grip, 2000). Uitzondering is het opleidingsbeleid van sectoren en branches voorzover dat
georganiseerd wordt door sectorale scholingsfondsen (O&O fondsen), die door sectorale
werkgevers- en werknemersorganisaties worden bestuurd.
In Nederland neemt de mate waarin risicogroepen door overheidswetgeving verplicht zijn
om gebruik te maken van een bepaald aanbod af. Deze verplichting heeft nooit gegolden
voor het leren in de context van werk, maar wel zijn er verplichte leertrajecten voor het
Opleiden en leren van laaggeschoolden in Nederland, CINOP, juni 2004
13