NEM 3, oktober 2005 - Internationale Vereniging voor Neerlandistiek

Het duidelijkst wordt dat in het titelverhaal uit De kamer hiernaast. Daarin laat
Dimitri zijn beste vriend een kind verwekken bij zijn vriendin, omdat hij er zelf
geen zin in heeft. Hij regelt en regisseert zelf het overspel, wacht tijdens de seks
in de belendende kamer (dat alles net zoals Georges in Claus’ Vrijdag) en
schrijft, zoals het een echte schrijver betaamt, naarstig aan zijn oeuvre. In
plaats van helemaal in de literatuur op te gaan, blijft hij echter de oren spitsen
en wordt pas echt bang als hij niets meer hoort. Als hij gaat kijken, vindt hij
de twee slapend in een tedere omhelzing. Niet het overspel steekt hem, maar
het feit dat er zoiets als tederheid is ontstaan, wat bij hem blijkbaar niet
mogelijk was.
Het boven beschreven tafereel maakt duidelijk dat literatuur voor Dimitri een
vorm van escapisme is, maar dat ze vaak ook ontoereikend is om de grauwe
werkelijkheid mee te vergeten. En ook die andere typische vluchtweg, de reis, is
al bij voorbaat tot mislukken gedoemd. Verhulst is er zich pijnlijk van bewust
dat ‘reizen vergeefs is, dat reizen altijd de eerst stap naar terugreizen is’ (2001a,
67). Alle reizen beginnen als een stap in een andere wereld, maar leiden op het
einde toch weer naar dezelfde misère. Dat komt het best tot uiting in het verhaal
waaruit het vorige citaat geplukt werd. Aanvankelijk lijkt Dimitri in Cuba de
liefde en het geluk gevonden te hebben, lijkt zijn zoektocht naar zijn Miserlou
daar eindelijk op te houden, maar als hij de volgende ochtend wakker wordt
‘hadden mijn portefeuille en het meisje gemeen dat ze verdwenen waren’
(2001a, 85). Telkens opnieuw wordt hij met de neus op de feiten gedrukt, altijd
opnieuw mislukt de vlucht uit de werkelijkheid.
Het pijnlijke voor de (hyper)sensitieve Dimitri is dat hij zich van al die
mislukkingen ook pijnlijk bewust is. Hij weet dat zijn Miserlou onbereikbaar is
en dat de zoektocht naar haar telkens op teleurstellingen zal uitlopen en hij
weet dat noch de literatuur, noch de reis hem kunnen verlossen uit het
kringetjes lopen achter die vrouw. En toch gaat hij door met zijn queeste, toch
blijft hij reizen, toch schrijft hij verder. Het hyperbewustzijn is een ander
belangrijk kenmerk. Verhulst haalt voor die kwelling een aantal voorbeelden
aan. In het titelverhaal uit De kamer hiernaast zegt hij over de slaap: ‘Slapen is
het lef niet deel te nemen aan jezelf. Slapen is gelukkig zijn’ (1999, 143), maar
het wordt duidelijk dat Dimitri, net zoals de pessimistische wijsgeer Émile
Cioran, dat onmogelijk kan. Hij durft zichzelf niet over te geven, zijn
bewustzijn niet uit handen geven. Het is om dezelfde reden ook dat hij de
dagelijkse beslommeringen niet kan vergeten tijdens het reizen: ‘Ik ben een
slecht reiziger omdat ik mezelf overal mee naartoe neem’ (2001a, 67).
Een volgende kenmerk is het dwepen met de dood. De zelfdoding als de
enige oplossing om uit het leed van de wereld verlost te worden, een motief dat
bij Jeroen Brouwers, van wie ook het motto bij zijn debuut afkomstig is, een
constante is, duikt ook bij Verhulst op. In De kamer hiernaast zegt Dimitri over
zichzelf: ‘mijn sombere gedachten gaan altijd in de richting van zelfmoord’
(1999, 131). Even voordien, in het verhaal ‘Sketches of Spain’ dook er al een
zelfmoordenaar op: ‘Het lijk van meneer Vanessa hing in mijn tuin. Er was
weinig wind, het kadaver schommelde nauwelijks’ (1999, 67), waarmee
19