NEM 3, oktober 2005 - Internationale Vereniging voor Neerlandistiek

stappen genomen, waardoor de samenhang verloren gaat. Zo wordt er in het
hoofdstuk over de onrust in de kerken in de zestiende eeuw gesproken over
vluchtelingengemeenschappen in Londen en Emden, maar we weten dan nog
niet wie er gevlucht zijn en waarom. Er wordt in dat hoofdstuk relatief lang
uitgeweid over de doopsgezinden, terwijl de calvinisten in één alinea worden
afgedaan. Vermoedelijk doet Van der Ham dat omdat de doopsgezinden van alle
geloofsgemeenschappen het felst werden vervolgd, maar hij zegt dat nergens
met zoveel woorden. Het is erg verwarrend dat het calvinisme enige hoofdstukken
later, zonder verdere uitleg, de belangrijkste godsdienst van de Noordelijke
Nederlanden blijkt te zijn geworden.
De sterkste kant van deze Geschiedenis van Nederland is het relaas over de
periode na 1800. Misschien komt dat wel doordat de auteur vooral op het gebied
van de moderne geschiedenis heeft gepubliceerd. Het centrale thema voor de
periode na de Tweede Wereldoorlog is, volgens Van der Ham, dat de afzijdigheid
van het Nederland van voor de oorlog vanaf 1945 langzaam plaatsmaakt
voor een actieve internationale betrokkenheid. Vooral in het licht van het
massale nee van de Nederlandse bevolking tegen de Europese grondwet, is dat
een intrigerende stellingname, waarvan men zich kan afvragen of die anno
2005 nog kan worden verdedigd. Dit boekje deelt één mankement met al de
hier besproken overzichten: wat betreft de recente geschiedenis worden ze vaak
door de feiten ingehaald.
Nog een opmerking tot slot. Deze Geschiedenis van Nederland is geschreven
als een doorlopend verhaal, maar het taalgebruik laat hier en daar nogal te
wensen over. Uitdrukkingen als ‘Karel V wenste zich geen duimbreed te verwijderen
van (in plaats van te wijken voor) de katholieke kerk’ gingen mij op den
duur meer en meer irriteren.
De Nederlandse geschiedenis in een notendop
Dit boekje verscheen, net als Geschiedenis van Nederland, voor het eerst in 1998
en het heeft intussen al een aantal herdrukken beleefd. In de inleiding signaleren
de auteurs dat het geschiedenisonderwijs in de negentiende eeuw diende
als lofzang op de nationale helden die als lichtend voorbeeld konden dienen
voor het heden. Aan het einde van de twintigste eeuw heeft de vaderlandse
geschiedenis volgens Beliën en Van Hoogstraten haar morele gezag verloren. In
het moderne onderwijs gaat het niet meer om feitjes, maar om het uitdiepen
van geïsoleerde fenomenen of korte perioden uit de wereldgeschiedenis. Zij
signaleren echter dat daartegen intussen veel bezwaren zijn gerezen en ze
tonen zich grote voorstanders van het bijbrengen van kennis van de eigen
geschiedenis, omdat men alleen dan enkele wezenlijke vragen voor zichzelf kan
beantwoorden als: hoe zijn onze staat en natie gevormd? Wie zijn wij? Waar
komen wij vandaan en wat maakt ons tot Nederlanders?
Het zijn dezelfde vragen die men in de negentiende eeuw wilde beantwoorden,
maar Beliën en Van Hoogstraten willen dat op een heel andere, eigentijdse,
wijze doen. Ze beloven namelijk dat minder fraaie gebeurtenissen niet
51